Żyto charakteryzuje się stosunkowo małymi wymaganiami glebowymi. Z powodzeniem można je uprawiać na glebach lekkich, w wielu wypadkach zakwaszonych, które ze względu na dużą przepuszczalność odznaczają się okresowymi niedoborami wody. Żyto dzięki mniejszemu ulistnieniu, ale przede wszystkim silnie rozbudowanemu systemowi korzeniowemu, który penetruje także głębsze warstwy gleby, jest mniej wrażliwe od innych gatunków zbóż na ten czynnik stresowy. Ogromną zaletą żyta w polskich warunkach jest także jego doskonała zimotrwałość. Rośliny wytrzymują spadki temperatury do - 25°C. Z powyższych względów jest gatunkiem bardzo popularnym, choć od 20 lat powierzchnia jego uprawy wyraźnie spada. W 1996 r. uprawiano je na powierzchni ponad 2,4 mln ha, 10 lat później było to 1,3 mln ha, a obecnie jest to ok. 0,8 mln ha. Uwolniony obszar przeznaczany jest głównie pod pszenżyto ozime i kukurydzę.

Spadkowi powierzchni uprawy towarzyszy systematyczny wzrost średniego plonu. Duża w tym zasługa wprowadzenia do uprawy odmian mieszańcowych. Wydają one wyższy o 10-20 proc. plon ziarna. Należy jednak zaznaczyć, że mają jednocześnie wyższe wymagania nawozowe i agrotechniczne.

Do Krajowego Rejestru (KR) wpisane jest 61 odmian żyta ozimego. 21 z nich figuruje jednocześnie na Liście Odmian Zalecanych (LOZ) do uprawy w poszczególnych województwach. Zestawienie to uzupełnia jedna odmiana spoza KR na podstawie wpisu do Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (lista CCA), która była - podobnie jak odmiany z KR - poddana weryfikacji w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego.

Ponad połowa, bo 12 odmian obecnych na LZO, pochodzi z pięciu polskich hodowli. Tur jest odmianą mieszańcową. Pozostałe to odmiany liniowe. Odmiany zagraniczne - łącznie 10 - pochodzą z 3 firm hodowlano-nasiennych.

Najstarszą odmianą w zestawieniu jest Dańkowskie Złote, która liczy sobie bagatela 49 lat. Najmłodszymi natomiast KWS Livado, Poznańskie, SU Nasri i SU Promotor. Najszerzej zalecanymi są: SU Performer - w 14 województwach, SU Stakkato - w 13, Dańkowskie Rubin - w 8, oraz Dańkowskie Diament, Horyzo i Tur - w 7.

CHARAKTERYSTYKA ODMIAN WPISANYCH NA LZO W 2017 R., WEDŁUG OPISU COBORU

KWS Livado - odmiana mieszańcowa, trójkomponentowa, z systemem "Pollen Plus". Plenność bardzo dobra.

Odporność na rdzę brunatną duża. Na rdzę źdźbłową, rynchosporiozę i septoriozy dość duża. Na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła i mączniaka prawdziwego średnia. Odporność ziarna na porastanie w kłosie przeciętna.

Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie i średniej tolerancji na zakwaszenie gleby. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni. Masa 1000 nasion dość niska, wyrównanie ziarna średnie, jego gęstość w stanie zsypnym dość duża. Liczba opadania dość duża. Zawartość białka dość mała. Pełnomocnik hodowcy: KWS Lochow Polska

Poznańskie - odmiana populacyjna o dobrej plenności.

Odporność na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła, mączniaka właściwego, rdzę brunatną, rynchosporioza i septoriozy średnia. Na rdzę źdźbłową dość mała. Odporność na porastanie ziarna w kłosach średnia.

Rośliny dość wysokie o przeciętnej odporności na wyleganie i średniej tolerancji na zakwaszenie gleby. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 nasion średnia, ich wyrównanie dość słabe, gęstość w stanie zsypnym dość duża. Liczba opadania dość mała. Zawartość białka średnia. Hodowca: Poznańska Hodowla Roślin

SU Nasri - odmiana mieszańcowa, trójkomponentowa. Plenność bardzo dobra.

Odporność na choroby podstawy źdźbła i mączniaka właściwego dość duża. Na pleśń śniegową, rdzę źdźbłową, rynchosporioza i septoriozy średnia. Na rdzę brunatną dość mała. Odporność na porastanie ziarna w kłosach średnia.

Rośliny średnie wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie i średniej tolerancji na zakwaszenie gleby. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 nasion dość mała. Wyrównanie i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Liczba opadania średnia. Zawartość białka mała. Pełnomocnik hodowcy: Saaten-Union Polska

SU Promotor - odmiana mieszańcowa, trójkomponentowa. Plenność bardzo dobra.

Odporność na mączniaka właściwego dość duża. Na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną i źdźbłową, rynchosporiozę i septoriozy średnia.

Rośliny średniej wysokości o dość małej odporności na wyleganie i średniej tolerancji na zakwaszenie gleby. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia. Masa 1000 nasion i ich wyrównanie średnie. Gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża. Liczba opadania dość duża. Zawartość białka mała. Pełnomocnik hodowcy: Saaten-Union Polska

CHARAKTERYSTYKA ODMIAN WPISANYCH NA LZO W 2016 R.:

Antonińskie - odmiana populacyjna. Plenność dobra.

Odporność na pleśń śniegową, rdzę brunatną i źdźbłową bardzo duża. Na mączniaka właściwego i septoriozy średnia. Na rynchosporiozę i choroby podstawy źdźbła dość mała.

Rośliny wysokie o dość małej odporności na wyleganie i przeciętnej tolerancji na zakwaszenie gleby. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Odporność na porastanie ziarna w kłosie dość mała. Masa 1000 nasion średnia, a ich wyrównanie dość słabe. Gęstość w stanie zsypnym średnia. Liczba opadania dość duża. Zawartość białka średnia. Hodowca: Poznańska Hodowla Roślin

Brandie - odmiana mieszańcowa, trójkomponentowa. Plenność bardzo dobra.

Odporność na pleśń śniegową i choroby podstawy źdźbła dość duża. Na mączniaka właściwego, rdzę brunatną i źdźbłową, septoriozy i rynchosporioza średnia.

Rośliny dość niskie, stosunkowo mało odporne na wyleganie i o średniej tolerancji na zakwaszenie gleby. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni. Odporność na porastanie ziarna w kłosach średnia.

Masa 1000 nasion mała, ich wyrównanie dość słabe. Gęstość ziarna w stanie zsypnym duża. Liczba opadania dość duża. Zawartość białka mała. Hodowca: Monsanto

KWS Bono - odmiana mieszańcowa, trójkomponentowa z systemem "Pollen Plus". Plenność bardzo dobra.

Odporność na pleśń śniegową i choroby podstawy źdźbła dość duża. Na mączniaka właściwego, rdzę brunatną i źdźbłową, septoriozy i rynchosporiozę średnia.

Rośliny dość niskie, o dość małej odporności na wyleganie i średniej tolerancji na zakwaszenie gleby. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni. Odporność na porastanie ziarna w kłosach średnia. Masa 1000 nasion mała, a ich wyrównanie dość słabe. Gęstość ziarna w stanie zsypnym duża. Liczba opadania dość duża. Zawartość białka mała. Pełnomocnik hodowcy: KWS Lochow Polska

SU Performer - odmiana mieszańcowa, trójkomponentowa. Plenność bardzo dobra.

Odporność na pleśń śniegową, septoriozę liści, mącznika prawdziwego, rynchosporiozę, choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną i źdźbłową średnia.

Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie i zakwaszenie gleby. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia.

Masa 1000 ziaren dość mała. Wyrównanie nasion średnie, gęstość w stanie zsypnym dość duża. Liczba opadania duża. Zawartość białka mała do bardzo małej. Pełnomocnik hodowcy: Saaten-Union Polska.

Artykuł ukazał się w sierpniowym wydaniu miesięcznika "Farmer"