Jako kryterium przyjęliśmy wpis na listach odmian zalecanych (LOZ) w przynajmniej pięciu województwach. Odmiany zestawiliśmy tabelarycznie, prezentując ich charakterystykę w uproszczeniu. W tym celu posłużyliśmy się kolorami: czerwony oznacza cechę o wartości poniżej wzorca, żółty - na jego poziomie, a zielony - powyżej.

JĘCZMIEŃ JARY

W zestawieniu dominują odmiany pastewne, których ziarno wykorzystywane jest na cele paszowe. W ich przypadku najważniejsze kryterium to plon ziarna, a także zawartość białka. U odmian browarnych (w tabeli znajdują się dwie - KWS Irina i Salome) najważniejszymi cechami ziarna są: zawartość białka nie wyższa niż 11,5 proc., masa tysiąca nasion, jego gęstość ziarna i wyrównanie. Trzeba jednak pamiętać, że wybór konkretnej odmiany browarnej bywa ograniczany zapisami w umowach kontraktacyjnych z odbiorcą towaru.

Krajowy Rejestr (KR) obejmuje blisko 70 odmian jęczmienia jarego. Aż 34 z nich wpisane były na ubiegłoroczną LOZ. Na naszą listę trafiło 11 z nich. Najlepiej w naszym zestawieniu wypadają: Basic, Soldo, Ella, Oberek.

Basic - odmiana pastewna, zarejestrowana w 2011 r. Plenność dobra do bardzo dobrej. Odporność na choroby powyżej średniej, z wyjątkiem rdzy jęczmienia, na którą jest przeciętnie odporna. Rośliny są niskie, o średniej odporności na wyleganie i takiej też tolerancji na zakwaszenie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 nasiona duża, przy przeciętnej zawartości białka. Wyrównanie ziarna dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym przeciętna.

Soldo - odmiana pastewna, zarejestrowana w 2013 r. Cechy powyżej średniej to: odporność na wyleganie, masa tysiąca ziaren, odporność na mączniaka. Odznacza się przeciętną tolerancją na zakwaszenie gleby i następujące choroby: plamistość siatkową, rynchosporiozę, rdzę jęczmienia i czarną plamistość. Plenność bardzo dobra. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża.

Ella - odmiana pastewna, zarejestrowana w 2012 r. Plenność bardzo dobra. Odporność na plamistość siatkową, mączniaka prawdziwego i czarną plamistość - powyżej średniej, na rynchosporiozę i rdzę jęczmienia - poniżej średniej. Odmianę cechują dość duże: odporność na wyleganie, masa 1000 ziaren i gęstość ziarna w stanie zsypnym. Wyrównanie ziarna i tolerancja roślin

na zakwaszenie gleby średnie. Zawartość białka w ziarnie mała.

• Oberek - odmiana pastewna, wpisana do KR w 2013 r. Odmiana wysoko plonująca, o dużej zawartości białka, wysokiej masie 1000 nasion. Wyrównanie ziarna i jego gęstość w stanie zsypnym - średnie. Rośliny odporne na wyleganie. Odporność na choroby przeciętna.

PSZENICA JARA

W KR znajduje się 30 odmian pszenicy jarej zwyczajnej, wśród których dominują odmiany chlebowe (22). Ponadto jedna odmiana pszenicy twardej SMH87 i jedna pszenicy orkisz pod nazwą Wirtas.

Przy wyborze konkretnej odmiany powinno się zwrócić uwagę na jej odporność na choroby oraz wyleganie. Pszenica łatwo wylega, dlatego szybko może być porażana przez patogeny. Plenność jest szczególnie ważna w wypadku odmian paszowych.

Odmiany pszenicy jarej klasyfikowane są na kilka grup jakościowych:

E - odmiany elitarne, charakteryzują się najlepszą wartością przemiałową ziarna, a wartość wypiekowa uzyskanej mąki daje możliwość polepszenia wartości wypiekowej mąki ze słabszych odmian;

A - odmiany jakościowe, odznaczają się dobrą wartością przemiałową ziarna i bardzo dobrą jakością wypiekową mąki;

B - odmiany chlebowe, charakteryzują się dobrą wartością przemiałową ziarna i dość dobrą jakością wypiekową mąki, co pozwala wykorzystać ją do produkcji chleba;

C - odmiany pozostałe; trafiają tu wszystkie niezakwalifikowane do wcześniej wymienionych grup.

W naszym zestawieniu najlepiej wypadły odmiany: Harenda, Tybalt i KWS Torridon.

Harenda - odmiana chlebowa (B) zarejestrowana w 2014 r. Odznacza się plennością powyżej przeciętnej, tolerancją na zakwaszenie gleby, odpornością roślin na wyleganie i choroby. Masa 1000 ziaren średnia, jego wyrównanie dość duże, a gęstość w stanie zsypnym bardzo duża. Odporność na porastanie ziarna w kłosie dość mała, liczba opadania duża. Zawartość glutenu dość duża.

Tybalt - odmiana jakościowa (A) wpisana do KR w 2005 r. Odporność na wyleganie,

masa 1000 ziaren, zawartość białka i plenność powyżej średniej. Odporność na choroby przeważnie średnia, jedynie w odniesieniu do rdzy brunatnej i mączniaka prawdziwego powyżej przeciętnej. Wyrównanie ziarna dość słabe, a jego gęstość w stanie zsypnym mała. Liczba opadania duża do bardzo dużej, ilość glutenu duża. Odporność na porastanie ziarna w kłosach bardzo duża.

• KWS Torridon - odmiana jakościowa (A), w KR od 2012 r. Plenność dobra. Odporność na rdzę brunatną i rdzę żółtą - duża, na brunatną plamistość liści i septoriozę liści - dość duża, na choroby podstawy źdźbła, mączniaka prawdziwego, septoriozę plew oraz fuzariozę kłosów - średnia. Rośliny są niskie, o dużej odporności na wyleganie. Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie dość słabe, gęstość w stanie zsypnym dość duża. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania bardzo duża. Zawartość białka duża, ilość glutenu duża do bardzo dużej. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia.

PSZENŻYTO JARE

W KR znajduje się obecnie 12 odmian pszenżyta jarego. Cechami, na jakie należy zwrócić uwagę przy zakupie materiału siewnego, jest oczywiście plon, a ponadto ze względu na brak zarejestrowanych w tym gatunku retardantów, odporność na wylegania oraz wrażliwość na porastanie ziarna w kłosie - późno dojrzewa, co czyni gatunek narażonym na silne oddziaływanie czynników środowiskowych sprzyjających występowaniu tego zjawiska. Spośród chorób największy problem stanowią: septoriozy liści, rdza brunatna, a także mączniak prawdziwy.

W naszym zestawieniu najlepiej wypadły odmiany Mazur i Sopot.

Mazur - odmiana zarejestrowana w 2014 r. Charakteryzuje się wyższymi od wzorca: plennością, gęstością w stanie zsypnym, masą 1000 nasion, odpornością na: fuzariozę kłosów, rdzę brunatną, septoriozę liści i choroby podstawy źdźbła, natomiast średnią wobec mączniaka prawdziwego. Również tolerancja odmiany na zakwaszenie gleby, odporność ziarna na porastanie w kłosie, jego wyrównanie i liczba opadania są przeciętne. Natomiast poniżej średniej wypadają takie cechy, jak: podatność roślin na wyleganie, zawartość białka i odporność na septoriozę plew.

Sopot - w KR od 2015 r. Odmiana o średniej: masie 1000 ziaren, zawartości białka i tolerancji na zakwaszenie, a także odporności na mączniaka prawdziwego, fuzariozę kłosów i rynchosporiozę (pozostałe choroby powyżej przeciętnej). Plenność bardzo dobra. Wyrównanie ziarna, odporność na porastanie w kłosie - przeciętne, gęstość w stanie zsypnym duża. Liczba opadania dość mała.

OWIES

W KR jest 25 odmian owsa zwyczajnego i 5 nagoziarnistych, tj. bezłuskowych. Przy wyborze odmiany poza plennością należy zwrócić uwagę na zawartość białka w ziarnie i podatność roślin na wyleganie. Nasze zestawienie obejmuje 6 odmian, w tym 2 bezłuskowe (nagie) Amant i Siwek. Najlepiej wypadają w nim odmiany: Nawigator, Bingo i Amant.

Nawigator - odmiana figuruje w KR od 2015 r. Odznacza się bardzo dużą plennością. W odniesieniu do chorób - dość dużą odpornością na mączniaka prawdziwego, rdzę wieńcową i źdźbłową, a średnią na helmintosporiozę i septoriozę liści. Rośliny wykazują dużą odporność na wyleganie, lecz dość małą tolerancję na zakwaszenie gleby. Masa tysiąca ziaren i ich wyrównanie bardzo duże, gęstość w stanie zsypnym duża, zawartość białka średnia.

Bingo - odmiana zarejestrowana w 2009 r. Odznacza się średnią odpornością na wyleganie, zawartością białka i tolerancją na zakwaszenie, a także odpornością na rdzę źdźbłową, helmintosporiozę i septoriozę liści. Powyżej przeciętnej: masa 1000 ziaren, odporność na mączniaka prawdziwego i rdzę wieńcową.

Amant - odmiana bezłuskowa, wpisana do KR w 2014 r. Cechy powyżej średniej to: odporność na wyleganie, choroby takie jak rdza wieńcowa, rdza źdźbłowa i tolerancja na zakwaszenie. Cechy na poziomie średniej to: odporność na mączniaka prawdziwego, septoriozę liści i helmintosporiozę.

Artykuł ukazał się w styczniowym wydaniu miesięcznika "Farmer"