Szkodniki powodują straty w przechowywanych płodach rolnych. Zanieczyszczają zboże wylinkami i trupami, wydzielinami i odchodami, zakażają bakteriami i grzybami, powodują też zawilgocenie i zagrzewanie się produktów. Ziarno uszkodzone przez szkodniki ma gorszą jakość, ponieważ zachodzą w nim procesy biochemiczne. Żerowanie szkodników w ziarnie zbóż obniża zdolność kiełkowania nasion, a nawet całkowicie ją niszczy. Do zwalczania szkodników stosuje się przede wszystkim środki chemiczne w postaci stałej (proszki), płynnej (roztwory) lub gazowej. Do ochrony ziarna przeznaczonego do spożycia stosowane są inne środki niż do siewnego. Ziarno po dezynfekcji ma jednak specyficzny zapach, który po pewnym czasie znika i można je poddać procesowi przemiału. Środki mają okres karencji, czyli czas potrzebny do całkowitego ich rozkładu, a tak potraktowane ziarno może być przekazane do spożycia dopiero po upływie tego okresu.

GRYZONIE I PTAKI
Szczególnie uciążliwe są gryzonie, jak myszy czy szczury, które nie tylko uszkadzają ziarno, ale zanieczyszczają je swoimi odchodami i sierścią oraz przenoszą choroby. Gryzonie rozmnażają się szybko i są bardzo żarłoczne. Jak z nimi walczyć? Jest wiele metod, przede wszystkim ważna jest profilaktyka, bo lepiej zapobiegać niż leczyć. W magazynach należy dbać o czystość i szczelność. Trzeba też zachować niską wilgotność powietrza – około 75 proc. i temperaturę – około 10OC. Po stwierdzeniu obecności szkodników można zastosować metodę fizyczną, która polega na wprowadzaniu do pomieszczenia wysokich i niskich temperatur. Największe znaczenie ma ogrzewanie do temperatury 48–52OC przez około 45 minut, taka temperatura zabija szkodniki, nie niszcząc przy tym ziarna. Temperatury ujemne poniżej –5OC rzadko się stosuje, natomiast podłogi, ściany i opakowania odkaża się gorącą parą.

Na gryzonie stosuje się obok pułapek i potrzasków również trucizny, jednak nie powinny być one w postaci gazów, pyłów i pary. Należy je zmieniać, bo szkodniki po pewnym czasie uodparniają się, poza tym preparaty nie mogą być toksyczne dla ludzi i wywoływać ujemnego wpływu na pomieszczenia i produkty przechowywane.

MAŁE SZKODNIKI

szkodnik2.jpg

Autor: M. Matczuk

Największe straty w przechowywanych zbożach wyrządza wołek zbożowy. Mogą one sięgać nawet 5 proc. przechowywanych zbóż. Wołek to chrząszcz wielkości 2,5–4 mm, o barwie ciemnobrązowej, z charakterystycz-ną głową wydłużoną w ryjek. Jego rozwój przebiega wewnątrz ziarniaka. Larwa rozwi-jająca się w ziarniaku wygryza całe jego wnętrze, pozostawiając łupinę nasienną. Ziarno takie nie nadaje się do siewu. Owad jest bardzo plenny: w ciągu roku może rozwinąć się od 2 do 3 pokoleń, a w pomieszczeniach ogrzewanych nawet 10. Chrząszcze są odporne na działanie niskiej i wysokiej temperatury. Długo żyją w temperaturach 6–10OC, ale w tych warunkach samice nie składają jaj.

Skórek zbożowy to rdzawobrązowy chrząszcz pokryty żółtymi włoskami. Chrząszcze nie są szkodliwe, za to larwy niszczą ziarno, które z czasem pokrywa się kożuchem wylinek i martwych chrząszczy. Larwy spożyte z paszą wbijają się w śluzówkę przewodu pokarmowego zwie-rząt, co może wywołać stany zapalne.

Trojszyk ulec to również rdzawobrązowy chrząszcz, długości 2,6–5 mm. Uszkodzenia powodują chrząszcze i larwy, które żerują w połamanych lub zmiażdżonych ziarnach, niszcząc w pierwszej kolejności zarodek. Oprócz utraty masy ziarna, szkody wywoływane są przez dużą ilość pyłu, który uniemożliwia oddychanie ziarna, powodując zagrzewanie i zawilgocenie. Owad wydziela lotne związki zapachowe – chinony, które nadają ziarnu nieprzyjemny zapach.

Mól ziarniak jest motylem. Jego przednie skrzydła są wąskie, srebrzystoszare, o żółtawym odcieniu, z szeregiem ciem-nych, nieregularnie rozmieszczonych plamek. Szkodliwe są larwy – gąsienice, które wgryzają się do wnętrza ziarna i częściowo zjadają jego zawartość, zaczynając od zarodka. Ziarniaki pozlepiane są przędzą w grudy, w których może być do kilkudziesięciu nasion.

Spichlerz surynamski to brązowy chrząszcz o długości 2,5–3,5 mm. Ma po 6 wyraźnych ząbków po bokach przedplecza. Żerowanie rozpoczyna od zarodka, co dyskwalifikuje nasiona do siewu.

Mklik mączny jest motylem nocnym o rozpiętości skrzydeł do 25 mm i długości 14 mm. Przednie skrzydła ma szare z dwiema zygzakowatymi liniami w części nasadowej i wierzchołkowej. Motyle nie pobierają pokarmu. Szkodliwe są za to larwy – gąsienice, które przędą lepkie, jedwabne nici i zlepiają w grudki. Larwy żerują w wierzchniej warstwie w oprzędach.

Rozkruszek mączny wyjada głównie zarodek, co obniża zdolność kiełkowania nasion. Kiedy szkodnik wystąpi masowo, podwyższa wilgotność ziarna, sprzyjając pojawieniu się drobnoustrojów.

Roztocza są niewielkie, do 1 mm długości. Ich ciało jest pokryte włoskami i szczecinkami. Żerują w całej masie ziarniaka, przemieszczają się w jego głąb wraz ze spadkiem temperatury. Nadają zbożu nieprzyjemny zapach. Roztocza przyczyniają się do wzrostu wilgotności i temperatury, nawet o 2–7 st. C.

ŚRODKI CHEMICZNE
Najskuteczniejszą metodą walki ze szkodnikami jest stosowanie środków chemicznych, które są zarejestrowane i dopuszczone przez ministerstwo rolnictwa. Mogą to być insektycydy kontaktowe, bądź zabiegi gazowania przeprowadzane przez wyspecjalizowane ekipy.
Wybrane środki chemiczne do dezynsekcji pustych pomieszczeń i ziarna.

Actellic 500 EC to środek owadobójczy w formie koncentratu do sporządzenia emulsji wodnej o działaniu kontaktowym, żołądkowym i gazowym. Przeznaczony jest do dezynsekcji pustych pomieszczeń magazynowych oraz nasion siewnych i konsumpcyjnych. Stosuje się go na szkodniki magazynowe, takie jak: wołek zbożowy, trojszyk ulec czy spichlerz surinamski.

Actellic 20 FU to kolejny środek owadobójczy o działaniu kontaktowym, żołądkowym i gazowym, w formie generatora dymu. Przeznaczony jest do dezynsekcji pustych pomieszczeń magazynowych, silosów zbożowych i paszowych, w których występują szkodniki ziarna, nasion i ich przetworów.

K-Obiol 02 DP to środek owadobójczy w formie proszku do opylania, o działaniu kontaktowym i żołądkowym, do zwalczania szkodników magazynowych, takich jak: wołek zbożowy, mól ziarniak, mklik mączny i ruchomych roztoczy. Przeznaczony jest do dezynsekcji ziarna siewnego i konsumpcyjnego luzem i w workach, a także pustych pomieszczeń (środek może znajdować się w obrocie do 29 września 2008 r. ).

K-Othrine 2,5 WP to środek owadobójczy w formie proszku do sporządzenia zawiesiny wodnej, o działaniu kontaktowym i żołądkowym do zwalczania szkodników i roztoczy.

Sumithion 100 UL to środek owadobójczy w formie cieczy ultraniskoobjętościowej do stosowania aparaturą ULV, o działaniu kontaktowym i żołądkowym. Zwalcza szkodniki magazynowe, takie jak: wołek zbożowy, trojszyki, spichlerz surinamski, kapturnik zbożowiec, ruchome formy roztoczy i inne (środek wycofany z użycia, może znajdować się w obrocie do 25 listopada 2008 r.).

Wybrane środki do fumigacji (zwalczania szkodników) ziarna, a także pustych pomieszczeń, wykonywane wyłącznie przez wyspecjalizowane ekipy:
- Delicia-Gastoxin 56 GE,
- Magtoxin 66 GE,
- Magnaphos Pellets 66 GE,
- Magnaphos Tablets 66 GE,
- Phostoxin 56 GE,
- Quickphos Bags 56 GE,
- Quickphos Belts 56 GE,
- Quickphos Blankets 56 GE,
- Quickphos Pellets 56 GE,
- Quickphos Tablets 56 GE.

Integrowana ochrona
Jest kilka metod walki ze szkodnikami: profilaktyczne, mechaniczne, fizyczne, biologiczne i chemiczne. Najlepiej jest jednak wykorzystywać metody integracyjne, które łączą w sobie wszystkie metody wymienione wyżej. Powinny one obejmować:
- uniemożliwienie dostępu szkodników do produktów,
- stałą kontrolę jakości,
- prawidłową gospodarkę i przestrzeganie higieny,
- metody fizyczne i mechaniczne,
- zwalczanie chemiczne.

Źródło: Farmer. 18/2008