W pierwszych miesiącach po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej Agencja Rynku Rolnego administrowała 14 mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej, a w połowie 2006 r. takich mechanizmów było już 44. Systematycznie zwiększały się także kwoty wypłat, osiągając na koniec III kwartału 2006 roku wartość prawie 2,9 mld zł. Największym mechanizmem zarządzanym przez Agencję jest kwotowanie produkcji i regulacja rynku mleka.

Wśród zarejestrowanych w ARR blisko 500 tys. przedsiębiorców producenci mleka są grupą najliczniejszą. Produkcja mleka jest istotnym źródłem dochodów i wyżywienia dla około 740 tys. gospodarstw. Polska jest również liczącym się producentem mleka: nasz udział w produkcji światowej wynosi 2,3 proc., a w produkcji unijnej – 8,5 proc.

W roku kwotowym 2004/2005, pierwszym po akcesji do Unii Europejskiej, indywidualna ilość referencyjna, przysługująca ponad 355 tys. dostawcom hurtowym, wyniosła 7406,4 tys. ton, a 78 tys. dostawcom bezpośrednim – 457,5 tys. ton. Przysługująca Polsce krajowa ilość referencyjna w roku kwotowym 2004/2005 nie została przekroczona. Dostawcy tylko w pięciu z 16 oddziałów terenowych ARR wykorzystali ją lub przekroczyli (najwięcej w OT w Kielcach i Warszawie – po około 2,5 proc.). Od 2004 r. szybko rosły ceny mleka w skupie. Przyczynił się do tego przede wszystkim zwiększony eksport. Średnia cena litra mleka w roku 2004 wyniosła 87 gr i była o blisko 22 proc. wyższa niż rok wcześniej.

Zdecydowanie poprawiła się sytuacja finansowa sektora mleczarskiego. W kolejnym roku kwotowym 2005/2006 indywidualna ilość referencyjna dla 294,5 tys. dostawców hurtowych wyniosła 8189,4 tys. ton, a dla 49,8 tys. dostawców bezpośrednich 318,9 tys. ton. Zwiększone w tym roku kwotowym limity działały stymulująco na produkcję. Na jej ograniczenie nie wpłynął nawet notowany od początku roku 2005 niewielki spadek cen mleka. Od września ceny stopniowo rosły i w grudniu mleko w skupie było droższe o 8,5 proc. niż w sierpniu, a jego średnia cena w 2005 r. wyniosła 93 gr. za litr i była o ponad 6 proc. wyższa niż rok wcześniej.

Limity wykorzystali lub przekroczyli dostawcy z 9 oddziałów terenowych ARR, przy czym skala przekroczenia była wyższa niż w roku kwotowym 2004/2005. Maksymalne przekroczenie nastąpiło w oddziale łódzkim – 26,3 proc. Ogółem przekroczenie przyznanych Polsce limitów produkcji wyniosło około 200 tys. ton mleka.

W trwającym obecnie roku kwotowym 2006/2007 krajowa ilość referencyjna dla 279 tys. dostawców hurtowych wynosi 8579,9 tys. ton, a dla ponad 34 tys. dostawców bezpośrednich – 227,6 tys. ton. Do wykorzystania jest również 558,9 tys. ton stanowiących rezerwę krajowej ilości referencyjnej dla dostawców hurtowych.

Do lipca 2006 r. ceny mleka wykazywały tendencję spadkową. Zahamował ją dopiero w sierpniu sezonowy spadek podaży. Według danych GUS w październiku średnia cena mleka w skupie wynosiła 93 gr za litr i była wyższa od cen z września o 2 proc., a od cen sprzed roku o 1 proc. W pierwszych dziewięciu miesiącach 2006 r. średnia cena mleka w kraju była zbliżona do notowanej w tym samym okresie ubiegłego roku i wyniosła 92 gr za litr. Według opinii ekspertów ceny skupu mleka mogą wynieść w grudniu 93–97 gr, a w marcu przyszłego roku – 94–98 gr za litr.

W sumie, więc system kwotowania produkcji mleka wpłynął na stabilizację rynku i wzrost cen w Polsce. Poprawa efektywności ekonomicznej produkcji mleka spowodowała także bardzo duży wzrost skupu, a w związku z tym wykorzystanie w krótkim czasie przyznanego limitu produkcyjnego. Wprowadzenie systemu kwotowania przyspieszyło tempo zmian zachodzących w grupie gospodarstw produkujących mleko.

Źródło: "Farmer" 23/2006