Praktyka hodowlana polegająca na krzyżowaniu ras jest doskonale rozwinięta na całym świecie w przypadku trzody chlewnej, drobiu, a także bydła mięsnego (zwłaszcza poza Unią Europejską). Coraz częściej wykorzystuje się krzyżowanie międzyrasowe również w produkcji mleka.
JAK MOŻNA KRZYŻOWAĆ BYDŁO?
Najlepszym przykładem jest krzyżowanie wypierające, czyli obraz polskiej hodowli bydła mlecznego sprzed kilkudziesięciu lat, kiedy to rodzimą rasę krowy ncb kojarzono z bydłem holsztyńskim.
Na całym świecie znanych jest kilka technik krzyżowania bydła, a wykorzystanie ich zależy przede wszystkim od celu, jaki ma zostać osiągnięty. Poniżej kilka przykładów.
Krzyżowanie towarowe polega na odpowiednim doborze komponentów rasowych do kojarzeń i uzyskiwaniu w ten sposób mieszańców o wybujałych cechach użytkowych (heterozja). Taki model krzyżowania wykorzystywany jest przede wszystkim w stadach bydła mlecznego. Polega na inseminacji krów ras mlecznych buhajami ras mięsnych i przeznaczeniu uzyskanego w ten sposób potomstwo na opas i ubój.
W krzyżowaniu przemiennym samice kryte są buhajami innej rasy, a uzyskane potomstwo męskie kierowane jest na opas i ubój. Żeńska część po okresie odchowu kryta jest nasieniem buhajów jednej, a później drugiej rasy wyjściowej (rodziców). Schemat ten powtarza się w kolejnych pokoleniach.
Wykorzystując 3 lub nawet 4 komponenty rasowe, można prowadzić krzyżowanie rotacyjne, które polega na kryciu jałowic kolejnych pokoleń nasieniem buhajów wykorzystywanych ras. Buhajki natomiast kierowane są na opas i/lub ubój. Pełny efekt heterozji (100 proc.) będzie widoczny jedynie w pierwszym pokoleniu. Po kilku rotacjach z wykorzystaniem 4 komponentów rasowych ustabilizuje się on na poziomie 94 proc., a w przypadku wykorzystania 2 lub 3 ras - będzie to odpowiednio: 67 i 86 proc.
PO CO KRZYŻOWAĆ?
Nadrzędnym celem i najcenniejszą z korzyści płynącą z krzyżowania jest efekt heterozji, czyli wybujałości mieszańców. W skrócie: efekt heterozji można opisać jako wartość dodaną ponad średni poziom danej cechy rodziców. Dzięki heterozji można osiągnąć znaczącą poprawę cech pozaprodukcyjnych (długowieczność, zdrowotność, płodność), które charakteryzuje niska odziedziczalność.
Zwierzęta krzyżówkowe z całą pewnością odznaczać się będą niższą mlecznością niż czystorasowe holsztyny. Wyjątek stanowić mogą stada, w których warunki środowiskowe nie pozwalają na pełne uwidocznienie się potencjału produkcyjnego krów czystorasowych. W takim przypadku mleczność kształtować się będzie na poziomie zbliżonym do krów czystorasowych lub nawet go przewyższy (z całą pewnością nie będzie to wzrost spektakularny, a jedynie kilkuprocentowy).
W sytuacji, gdy większość utrzymywanych w Polsce zwierząt stanowią holsztyno-fryzy, krzyżowania tych krów mlecznych z innymi rasami wykorzystywanymi do produkcji mleka, tj. simental, brown swiss, czerwone bydło skandynawskie (NRF, SRB czy duńska czerwona), montbeliarde, dodatkową korzyścią jest uniknięcie inbredu, który jest globalnym problemem rasy hf.
Krowy mleczne można również krzyżować z buhajami ras typowo mięsnych (limousine, charolais czy simental), a uzyskane w ten sposób potomstwo kierować w całości na opas i ubój. Dzięki takiemu działaniu można uzyskać dodatkowe korzyści finansowe w postaci wyższej ceny za żywiec, niezależnie od tego, czy w gospodarstwie jest prowadzony opas do wysokich mas ciała czy cielęta sprzedawane są bezpośrednio po odpojeniu siarą. Cena uzyskiwana za żywiec pochodzący z takiego krzyżowania jest zawsze o kilka do kilkudziesięciu procent wyższa w porównaniu z ceną czystorasowych holsztynów.
Krzyżowanie w stadach czystorasowych mięsnych prowadzone jest w identycznym celu. Mieszańce stanowią w 100 procentach materiał opasowy, a sama praktyka krzyżowania ma na celu uzyskanie wyższych parametrów produkcyjnych (lepszego wykorzystania paszy, wysokiej zdrowotności, odporności na surowe warunki klimatyczne czy wreszcie wysokiej wydajności rzeźnej).
KORZYŚCI I ZAGROŻENIA Z KRZYŻOWANIA MIĘDZYRASOWEGO
Oprócz wspomnianych wyżej niewielkich różnic w mleczności krów czystorasowych w porównaniu z mieszańcami zauważalna jest również poprawa szeroko rozumianej zdrowotności krów.
Liczne publikacje na przestrzeni lat dowiodły, że mieszańce (holsztyny w połączeniu z innymi rasami wykorzystywanymi do produkcji mleka) charakteryzują się mniejszą częstotliwością trudnych porodów i martwych urodzeń w stosunku do czystorasowych holsztyno-fryzów. To jedne z podstawowych przyczyn problemów związanych z rozrodem, zatem nie powinny dziwić również wyniki mówiące o poprawie płodności w grupie krów mieszańców.
W związku z powyższym poprawie ulega także długowieczność krów, co wiąże się z niższymi kosztami weterynaryjnymi i mniejszymi nakładami na obsługę stada przy zbliżonej mleczności na korzyść krów mieszańców.
Krzyżowanie zwierząt różnych ras niesie jednak ze sobą również pewne zagrożenia. Przede wszystkim są to zwykle zwierzęta różne pod względem kalibru, co zmusza do wnikliwej analizy oceny wartości hodowlanej buhajów wykorzystywanych do inseminacji w stadzie i odpowiedniego doboru do posiadanych w nim krów, a także technologii utrzymania. Różny kaliber zwierząt może bowiem sprawiać trudności z ich podziałem na grupy technologiczne, jak również z dostosowaniem odpowiedniej powierzchni legowiskowej - długość i szerokość legowiska (choć w tym przypadku można się spodziewać większych problemów przy utrzymywaniu czystorasowych holsztynów).
Kolejną z różnic można znaleźć w pracy hodowlanej na przestrzeni lat. W przypadku holsztynów od dawna była prowadzona ostra selekcja cech związanych z mlecznością i co za tym idzie - z budową wymienia. Niektóre z ras, np. simental, nie mają aż tak długiej historii selekcji w cechach mlecznych, stąd niekiedy pojawić się mogą problemy z prawidłową budową wymienia.
Krzyżowanie międzyrasowe bydła jest rozwiązaniem dla gospodarstw typowo towarowych, w których głównym produktem jest mleko czy żywiec wołowy. W przypadku stad utrzymujących się m.in. ze sprzedaży materiału hodowlanego (zarówno w przypadku bydła mlecznego, jak i mięsnego) problemem może być brak możliwości wpisania zwierząt mieszańców do ksiąg hodowlanych.
PODSUMOWANIE
Krzyżowanie bydła jest jedną z praktyk hodowlanych mających na celu poprawę efektywności produkcji zwierzęcej. Warto zaznaczyć, że do krzyżowania należy podchodzić z należytą rozwagą i odpowiednio dobierać zwierzęta. Krzyżowanie międzyrasowe może przynieść wiele pozytywnych zmian w efektywności produkcji, lecz niewłaściwie przeprowadzone i zarządzane - równie wiele rozczarowań.
Niezależnie od rodzaju prowadzonych praktyk hodowlanych z wykorzystaniem krzyżowania międzyrasowego na końcu niemal zawsze stoi możliwość uzyskania dodatkowego przychodu przy ograniczaniu kosztów produkcji, co jednocześnie stanowi wzrost efektywności produkcji, czyli cel w praktycznie każdym gospodarstwie prowadzącym produkcję rolną.
Obserwuj nas w Google News
Komentarze