Okres przejściowy, obejmujący czas ok. 3 tygodni przed i 3-4 tygodni po wycieleniu, w kluczowy sposób wpływa na przyszłą wydajność, reprodukcję i zdrowotność krów. Jest to czas uważany zarówno przez naukowców, jak i samych hodowców za najtrudniejszy do zarządzania w całym cyklu produkcyjnym. Błędy popełniane w okresie przejściowym mogą rzutować na użytkowanie krowy w przyszłej laktacji. Wiele chorób metabolicznych bierze swój początek właśnie w tym momencie, dlatego ta grupa krów powinna zostać objęta szczególnym nadzorem.

PRIORYTET - WYSOKIE POBRANIE PASZY

Jednym z głównych problemów, z którym muszą się uporać hodowcy w okresie przejściowym, jest spadek apetytu krów, który może zaczynać się już na kilka tygodni przed porodem. Problem ten w większym stopniu dotyka krów pierwiastek niż wieloródek. Wraz ze zbliżającym się porodem pobranie paszy spada, osiągając najniższe wartości w dniu ocielenia. Zmniejszona zdolność pobierania paszy w dłuższej perspektywie czasu prowadzi do powstania ujemnego bilansu energetycznego. W okresie przejściowym, kiedy następuje odżywianie silnie rozwijającego się płodu, jak również zainicjowana zostaje sekrecja siary, potrzeby pokarmowe zaczynają znacząco wzrastać. Kluczową kwestią jest więc zaspokojenie rosnących potrzeb pokarmowych pomimo fizjologicznego spadku apetytu, tak aby nie dopuścić do powstania ujemnego bilansu energetycznego. Deficyt energetyczny jest głównym czynnikiem wywołującym u krów ketozę, jak również inne związane z tym schorzenia, tj.: zatrzymanie łożyska, przemieszczenie trawieńca czy też mastitis. Pytanie, jak tego uniknąć? Otóż pierwszym krokiem do zachowania dobrego apetytu krów po porodzie jest utrzymanie zwierząt w poprawnej kondycji, dostosowanej do aktualnego stanu fizjologicznego. Można bowiem zaobserwować zależność liniową, która wskazuje, że im wyższa kondycja zwierząt w okresie zasuszenia, tym większy występuje spadek apetytu, a co za tym idzie - większy ujemny bilans energetyczny. Aby sprostać rosnącym wymaganiom żywieniowym i nie dopuścić do deficytu energetycznego (lub przynajmniej go zminimalizować) należy w dawce dla krów po wycieleniu podnieść poziom energii. Zwiększenie energetyczności dawki dotyczy szczególnie pierwiastek ze względu na większy spadek apetytu, jak również potrzeby bytowe wynikające z ciągłego jeszcze wzrostu. Za dobrą praktykę, wpływającą na szybką regenerację krowy i stymulację pobierania paszy, uważa się podawanie dużej ilości płynów tuż po porodzie. Na rynku jest szeroka oferta preparatów o odpowiednio zbilansowanym składzie przeznaczonych do sporządzania gotowego pójła, tzw. drenchingu. Dodatkową zaletą tej praktyki jest profilaktyka przemieszczenia trawieńca, w wyniku obciążenia żwacza i wypełnienia pustej przestrzeni wjamie brzusznej krowy, powstałej po wyparciu płodu.

PILNUJ KONDYCJI

Jednym z najprostszych i bezkosztowych narzędzi do zarządzania stadem jest przeprowadzanie regularnej oceny kondycji krów mlecznych w 5-stopniowej skali BCSi (Instrukcja przeprowadzania kondycji BCS w bieżącym numerze w artykule "Jak dokonać oceny kondycji u krów mlecznych?"). Oceniając systematycznie kondycję krów, hodowca jest w stanie skonfrontować zastosowaną dawkę pokarmową z poziomem rezerw energetycznych w postaci tłuszczu podskórnego. Pozwala to zweryfikować poprawność żywienia w stadzie i wprowadzić na czas stosowne korekty żywieniowe. O apetycie krów po porodzie w dużym stopniu decyduje kondycja przed porodem, a więc w okresie zasuszenia. Jeśli chodzi o popełniane na tej płaszczyźnie błędy, to w większości przypadków mamy do czynienia z nadmierną kondycją zwierząt w wyniku zastosowania zbyt energetycznej dawki, niedostosowanej do aktualnego zapotrzebowania. Według aktualnych zaleceń, kondycja krów w okresie zasuszenia powinna się mieścić w przedziale 3-3,25 pkt. w skali BCS, przy czym spadek kondycji po wycieleniu nie powinien być wyższy niż 0,5 pkt. Z licznych badań wynika, że krowy, które rozpoczynały okres zasuszenia z kondycją ≤ 3,0 pkt. charakteryzowały się wyższą mlecznością oraz udziałem tłuszczu i białka w mleku w okresie pierwszych 150 dni kolejnej laktacji niż krowy w nadmiernej kondycji, ocenione na ≥ 3,5 pkt. Wprowadzenie krów w okres zasuszenia w odpowiedniej kondycji wpływa bezpośrednio na ich zdrowotność w k olejnej laktacji.

OGRANICZ STRES

W okresie przejściowym w życiu krowy następuje wiele zmian, m.in. modyfikacje dawki pokarmowej, poród czy też rozpoczynająca się laktacja. Należy mieć świadomość, że każda zmiana jest dla krowy czynnikiem stresowym, wywołującym wiele niekorzystnych zjawisk. Z tego powodu konieczne jest zapewnienie krowom w okresie przejściowym komfortu i spokoju. Dobrym rozwiązaniem jest na tym etapie odłączenie krów od stada poprzez umieszczenie ich w wydzielonych dla tego celu kojcach porodowych zaścielonych obficie słomą. Dzięki temu krowy mogą mieć zapewniony spokój, którego nie zaburzają sztuki silniejsze, stojące wyżej w hierarchii stada. Można w ten sposób zapewnić krowom w okresie przejściowym dostęp do najlepszych pasz gospodarskich, jak również specjalistycznych dodatków paszowych przeznaczonych na ten okres. Należy pamiętać, że jeśli zamierzamy zmienić środowisko bytowania krowy, to należy to zrobić minimum na 2 tygodnie przed planowanym wycieleniem, co wiąże się z adaptacją organizmu do określonej mikroflory i uodpornieniem na bytujące tam patogeny. Kolejnym elementem wpływającym na ograniczenie stresu jest unikanie nagłych zmian dawki pokarmowej. Wprowadzane modyfikacje muszą być stopniowe, pozwalając na płynne przejście między poszczególnymi okresami cyklu produkcyjnego. Szczególnie istotne są zmiany żywienia w okresie przejściowym, gdzie trzeba przestawić krowę z żywienia zaspokajającego jedynie potrzeby bytowe na takie, które pokryje dodatkowo potrzeby wynikające z rosnącej produkcji mleka. W związku z tym, w okresie 3 tygodni przed porodem u wieloródek i na 5 tygodni w przypadku pierwiastek należy wprowadzać stopniowe zmiany, polegające m.in. na zmniejszeniu udziału pasz włóknistych, których miejsce zastępuje kiszonka z kukurydzy, zwiększeniu udziału pasz treściwych do ok. 3-4 kg w momencie wycielenia, stosowaniu dodatków mineralno-witaminowych przeznaczonych na ten okres żywienia. Ważne jest, aby w tym czasie wprowadzić do dawki pokarmowej wszystkie komponenty, które będą znajdować się w diecie krowy po wycieleniu. Konieczne jest bowiem przygotowanie bakterii żwaczowych, jak również samego żwacza do dużych dawek pasz treściwych stosowanych po porodzie, co stanowi swego rodzaju profilaktykę subklinicznej kwasicy żwacza.

Aby prawidłowo zarządzać krowami w okresie przejściowym i przyłożyć do tego należytą uwagę, trzeba sobie uzmysłowić, że laktacja krowy tylko oficjalnie rozpoczyna się w dniu ocielenia. Tak naprawdę programowana jest w okresie przejściowym, a nawet już w momencie zasuszenia.

Artykuł pochodzi z wydania 11/2016 miesięcznika Farmer