Wczesne rozpoczęcie pobierania mieszanek starterowych jest najważniejszym czynnikiem rozwoju przedżołądków cieląt. Poza tym należy zadbać, aby przejście z diety płynnej na stałą było płynne i nie wiązało się z pogorszeniem parametrów odchowu cieląt. Najczęściej cielęta są skarmiane prestarterami do 12.-16. tygodnia życia, a później przestawiane są na inne pasze stałe.

Dobrej jakości starter dla cieląt powinien być:

  • smakowity – cielęta powinny chętnie go pobierać już od pierwszych dni życia;
  • łatwostrawny – powinien charakteryzować się wysoką strawnością energii i białka oraz zawierać wszystkie inne niezbędne składniki odżywcze;
  • konkurencyjny cenowo – stosunek przyrostu żywej wagi cielęcia do kosztu paszy powinien być korzystny.
  • Pasza sypka, gruboziarnista czy granulowana?
Gruboziarnista pasza treściwa dla cieląt zawiera komponenty o podobnej wielkości cząsteczek (np. gnieciony jęczmień, kukurydzę) bez pyłu czy drobniejszych cząsteczek pochodzących z mączek. Doświadczenia wskazują, że cielęta bardziej preferują pasze gruboziarniste niż granulaty. Pasza sypka, gruboziarnista zachęca cielęta do intensywniejszego przeżuwania, co w konsekwencji zwiększa wydzielanie śliny. Ponadto cielęta karmione mieszanką w postaci gruboziarnistego startera pobierają więcej paszy, a w konsekwencji charakteryzują się większymi przyrostami masy niż te karmione granulatami. Dodatkowo pasze takie sprzyjają również lepszemu rozrostowi mięśniówki ściany żwacza. W związku z tym żywienie cieląt koncentratem powinno się rozpoczynać od dawki gruboziarnistej (ok. 2 mm). Po kilku tygodniach można stopniowo wprowadzać startery granulowane. Granulaty, które są zbyt twarde lub zbyt miękkie, niekorzystnie wpłyną na spożycie paszy przez cielęta. Drobne cząsteczki w paszy (pyły, kurz) mogą stanowić problem zdrowotny, prowadząc do zwiększonej zachorowalności na choroby układu oddechowego. Dodatkowo drobno zmielone składniki zwiększają częstość występowania zaburzeń trawiennych. Dodanie melasy (ok. 5 proc.) pomaga kontrolować zapylenie racji i może również poprawić przyswajalność paszy.

Jakie komponenty powinny się znaleźć w starterze dla cieląt?

Większość starterów dla cieląt zawiera takie składniki, jak: kukurydza, jęczmień, groch, przetworzona soja, wysłodki buraczane, len, melasa i dodatek białkowy. Każdy składnik musi być smaczny sam w sobie, aby cielę nie wybierało poszczególnych składników racji. Ponieważ każdy komponent powinien być płatkowany/prażony, pasze gruboziarniste są droższe niż te same zboża w postaci zmielonej, pasze gruboziarniste są też zwykle droższe od pasz granulowanych. Cielęta powinny mieć dostęp do czystej, smacznej paszy już od trzeciego dnia życia. Od trzeciego tygodnia cielęta zaczną pobierać znaczącą ilość paszy stałej. Aby lepiej stymulować młode cielęta do pobierania startera należy pamiętać o regule „mniej znaczy więcej”. Na początku garść paszy powinna być podawana cielęciu bezpośrednio po odpoju mlekiem. Najlepszym rozwiązaniem jest podawanie paszy w płytkich korytkach bezpośrednio przed cielęciem, tak aby łatwo mogło się „natknąć” na nową paszę. W drugim tygodniu życia ilość podawanej paszy należy zwiększyć do 2 garści. Ideą takiego działania jest zachęcenie cielęcia do pobierania paszy bez niepotrzebnego marnowania jej (usuwanie niewyjadów) czy przekarmiania zwierzęcia. Zadawana pasza powinna być codziennie zmieniana, tak aby była świeża i zachęcała cielę do jedzenia. Warto również rozważyć wykorzystanie miarki do wydawania posiłków, ponieważ pomaga to zapobiegać przekarmieniu, które może prowadzić do zaburzeń trawienia. Ilość spożywanego przez cielęta startera powinna być zwiększana stopniowo. Należy zwracać uwagę na to, aby zbyt gwałtownym zwiększeniem skarmiania paszami stałymi nie doprowadzić do wystąpienia biegunek u cieląt.

Co decyduje o ilości pobranego startera?

Istnieje wiele zmiennych, które przyczyniają się do zróżnicowanego pobrania startera przez cielęta. Obejmują one:

programy karmienia mlekiem; ilość podawanej paszy, procent białka i tłuszczu w preparacie mlekozastępczym;

pobranie/dostępność wody;

preparat starterowy dla cieląt i jego postać fizyczną;

genetykę cieląt, płeć, masę urodzeniową;

pomieszczenia, zarządzanie i warunki środowiskowe dla cieląt;

jakość startera – pylistość, jakość mikrobiologiczną, smakowitość.

Dawka pokarmowa spełniająca wymagania żywieniowe cieląt, a także ich preferencje dotyczące konsystencji, smaku i zapachu, zachęci je do lepszego pobrania. Aby promować wzrost i zachować zdrowie, pasze dla cieląt muszą zawierać:

energię na rozwój i funkcje takie, jak oddychanie, chodzenie i wypas. Starter dla cieląt powinien mieć odpowiednią energię dostarczaną z bazy zbożowej. Dopuszczalne są wartości energetyczne 13-14 MJ ME/kg suchej masy (minimum 12MJ/kg sm). Zalecana jest docelowa gęstość energii 0,95 JPM;

białko do wszystkich podstawowych procesów metabolicznych i wzrostu. Pasza dla cieląt powinna zawierać co najmniej 18 proc. białka;

błonnik dla funkcji żwacza i zapewniający żucie pokarmu. Zawartość włókna surowego powinna kształtować się w zakresie 8-10 proc.;

witaminy wspomagające procesy metaboliczne, tworzenie kości i odporność na choroby. Cielęta rodzą się z bardzo niskimi zapasami witamin A, D i E i są bardzo zależne od siary, która dostarcza te witaminy. Większość preparatów mlekozastępczych i koncentratów ma podwyższony poziom tych witamin ze względu na ich znaczenie dla zdrowia cieląt. Cielę karmione mlekiem nie jest również w stanie zaspokoić swojego zapotrzebowania na kompleks witamin z grupy B, które zwykle dodaje się do preparatów mlekozastępczych. Jednak gdy cielę ma w pełni sprawny żwacz, jest w stanie dostarczać własne witaminy z grupy B.

Witamina A jest ważna dla rozwoju wzroku cielęcia. Przyczynia się również do podstawowego wzrostu i rozwoju cielęcia. Typowy starter dla cieląt powinien zawierać 4000 IU/kg. Witamina D jest częściowo odpowiedzialna za dobry rozwój kości, ponieważ jest potrzebna do wchłaniania Ca. Niedobór witaminy D powoduje nieoptymalny rozwój kości, a zatem nieprawidłowy wzrost. Starter dla cieląt powinien zawierać 600 IU/kg witaminy D. Witamina E jest ważnym przeciwutleniaczem w organizmie. Niedobór witaminy E u młodych cieląt powoduje chorobę białych mięśni. Dotknięte nią zwierzęta mogą wykazywać sztywność, kulawiznę, a nawet niewydolność serca. Typowy starter dla cieląt powinien zawierać 25 IU/kg witaminy E.

minerały niezbędne do metabolizmu węglowodanów, funkcji chrząstki i mięśni. Główną funkcją zarówno wapnia, jak i fosforu jest wzrost szkieletu. Prawie 99 proc. wapnia w organizmie znajduje się w szkielecie, a 80 proc. fosforu w kościach i zębach. Pozostała część Ca znajduje się w przestrzeni międzykomórkowej i odgrywa rolę w przewodzeniu nerwowym, skurczu mięśni, krzepnięciu krwi i aktywacji układu odpornościowego. Z kolei P bierze udział w wykorzystaniu i przenoszeniu energii, równowadze kwasowo-zasadowej i osmotycznej, a u bydła jest wymagany przez drobnoustroje żwacza do wzrostu i metabolizmu komórkowego. Niedobór Ca i P jest rzadki u zwierząt karmionych mlekiem. Starter dla cieląt powinien zawierać 0,7 proc. Ca i 0,45 proc. P. Spełnia to zalecany stosunek  Ca:P, tj. 2:1. Selen odgrywa ważną rolę w układzie antyoksydacyjnym jako składnik enzymu peroksydazy glutationowej. Niedobór selenu może skutkować rozwojem choroby mięśni białych u cieląt, co skutkuje zwyrodnieniem i martwicą mieści szkieletowych i mięśnia sercowego. Ponadto obserwowana jest utrata masy ciała i biegunki. Starter dla cieląt powinien zawierać 0,3 ppm selenu. Niedobór miedzi może powodować łamliwość kości, anemię, nagłą śmierć z powodu niewydolności serca i zmniejszoną odpowiedź immunologiczną. Starter dla cieląt powinien zawierać 10 ppm miedzi.

Dodatki paszowe

W starterze dla cieląt może znaleźć się szereg dodatków paszowych poprawiających trawienie i zdrowie cieląt oraz wspierających ich wzrost i rozwój. Należą do nich probiotyki, prebiotyki, drożdże i ekstrakty z juki.

Probiotyki to żywe bakterie, które są skarmiane cielętom i przynoszą im korzyści poprzez poprawę ich flory bakteryjnej jelit. Uważa się, że karmienie pożytecznych bakterii kwasu mlekowego hamuje wzrost bakterii chorobotwórczych poprzez:

obniżenie pH w jelicie grubym i produkcję kwasu mlekowego;

konkurencyjne zasiedlenie przewodu pokarmowego;

rywalizację o składniki odżywcze;

stymulację układu odpornościowego gospodarza;

bezpośredni antagonizm między bakteriami kwasu mlekowego a bakteriami chorobotwórczymi.

Po odkarmieniu siarą cielętom można podawać probiotyki doustnie. Zwykle odbywa się to poprzez karmienie preparatami mlekozastępczymi. Korzyści z karmienia cieląt probiotykami to:

  • ochrona młodych zwierząt przed zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi;
  • wsparcie w zaburzeniach trawienia spowodowanych stresem;
  • poprawa efektywności wykorzystania paszy;
  • lepsze tempo wzrostu/przyrost masy ciała;
  • zmniejszona liczba bakterii E. coli w kale u cieląt;
  • wsparcie układu odpornościowego.

Jednak istnieją również badania wykazujące, że probiotyki nie przynoszą korzystnych efektów. Może to być spowodowane jednym lub kilkoma z następujących czynników:

niektóre probiotyki nie zawierają wystarczającej ilości żywych bakterii lub zawierają niewłaściwe szczepy bakterii;

  • bakterie nie są w stanie przetrwać w żołądku i jelicie cienkim;
  • bakterie nie są w stanie skutecznie rywalizować ze szkodliwymi bakteriami;
  • zwierzęta mają zachowaną prawidłową równowagę mikrobiologiczną między pałeczkami kwasu mlekowego a bakteriami z grupy Coli w przewodzie pokarmowym.

Z kolei prebiotyki to węglowodany, które nie są rozkładane w jelicie cienkim, tylko fermentowane w jelicie grubym, pełniąc rolę pożywki do rozwoju pożytecznych bakterii. Mannanoligosacharydy i b-glukan są powszechnie stosowanymi prebiotykami, które są w stanie zapobiegać przywieraniu bakterii chorobotwórczych do wyściółki przewodu pokarmowego. Prebiotyki mogą również zmniejszać liczbę bakterii z grupy E. coli w jelicie grubym i okrężnicy cieląt. Dzięki tym mechanizmom prebiotyki mogą poprawić średni dzienny przyrost i zmniejszyć liczbę bakterii
E. coli w kale u cieląt.

Na rynku dostępne są dwa rodzaje produktów drożdżowych: drożdże żywe oraz kultury drożdżowe.

Produkty z żywych drożdży zawierają żywotne drożdże (takie jak Saccharomyces cerevisiae) oraz podłoża, na których rosną drożdże.

Kultury drożdżowe zawierają m.in. pożywki, w których hodowano drożdże, metabolity wytworzone przez żywą komórkę drożdży podczas procesu fermentacji oraz martwe komórki drożdży.

Dokarmianie bezpośrednie produktami drożdżowymi stało się popularnym trendem w chowie bydła. Uważa się, że stymulują fermentację w żwaczu i wzrost bakterii, a tym samym zwiększają spożycie suchej masy i w konsekwencji poprawiają wydajność zwierząt. Wykazano, że karmienie cieląt drożdżami:

  • zmniejsza częstość występowania i czas trwania biegunek;
  • zwiększa tempo rozwoju żwacza;
  • zwiększa dobowe przyrosty i spożycie paszy;
  • zmniejsza kolonizację jelit Salmonellą.

Jednak niektóre badania naukowe wykazały jedynie ograniczony wpływ drożdży zarówno na spożycie, jak i tempo przyrostu. Sugeruje to, że reakcja cieląt na podawanie drożdży może być bardzo zróżnicowana.