W poprzednich numerach „Farmera” omówione zostały najczęściej występujące choroby cieląt, do których zaliczają się schorzenia płuc i biegunki. Wśród pozostałych chorób, które również przysparzają problemów w odchowie cieląt, znajdują się poniżej przedstawione jednostki chorobowe.

Najczęściej występujące choroby cieląt

Czytaj więcej

Najczęściej występujące choroby cieląt

Infekcje pępka

Choroba pępka lub stawów to choroba młodych cieląt, zwykle poniżej pierwszego tygodnia życia. Występuje w wyniku infekcji wnikającej przez pępowinę przy porodzie lub wkrótce po nim.

Objawy chorego pępka:

  • Obrzęk, bolesny pępek, który nie wysycha.
  • Może rozwinąć się ropień, z którego może wypływać ropna wydzielina.
  • Cielę może mieć wysoką temperaturę i zmniejszony apetyt.

Jeśli infekcja rozprzestrzeni się z pępka lub pępek nie zostanie wyleczony, pojawią się dalsze objawy, ponieważ bakterie rozprzestrzeniają się przez krwioobieg i osiedlają się w innych częściach ciała. Najczęstszym miejscem osiedlania się bakterii są stawy. Prowadzi to do opuchniętych, sztywnych, bolesnych (często gorących) stawów. Temperatura wzrośnie, gdy bakterie się rozprzestrzenią, ale zanim choroba zostanie zauważona, ciepłota ciała może być normalna. Inne miejsca, w których bakterie mogą się osiedlać, to oczy, okolice serca i mózg. W przypadku zaatakowania serca następuje zazwyczaj śmierć cielęcia. U niektórych cieląt infekcja rozprzestrzenia się z pępka do wątroby, powodując ropień wątroby. W takim przypadku problemy można zauważyć dopiero, gdy cielęta będą starsze (od jednego do trzech miesięcy).

Leczenie:

  • Izolacja zakażonych osobników.
  • W większości łagodnych przypadków skuteczne są antybiotyki i środki przeciwbólowe.
  • Leczenie antybiotykami należy kontynuować aż do ustąpienia objawów. Ciężkie przypadki mogą nie wyzdrowieć nawet po dłuższym czasie antybiotykoterapii.

W przypadku dużych ropni pępka często konieczna jest interwencja weterynaryjna w celu drenażu i usunięcia zainfekowanej tkanki.

Zapobieganie:

  • Zapewnić odpowiednie spożycie siary i czyste środowisko porodowe.
  • Zdezynfekować pępek (np. 7-proc. roztworem jodu) wkrótce po urodzeniu.
  • Należy pamiętać, że pępki byków wysychają wolniej niż jałówki, co zwiększa ryzyko. 
  • Cielęta nie powinny być przenoszone do innych kojców, dopóki pępek nie wyschnie całkowicie.
  • Zakaźne zapalenie rogówki i spojówki – „różowe oko”

„Różowe oko” lub zakaźne zapalenie rogówki i spojówki bydła jest stanem zapalnym spowodowanym infekcją bakteryjną oka, która w ciężkich przypadkach może spowodować trwałą ślepotę. Schorzenie to często występuje podczas pierwszego roku i jest zaraźliwe. Może dotyczyć nawet 80 proc. stada, przy czym dotknięte chorobą cielęta tracą do 10 proc. masy ciała.

Objawy różowego oka:

  • Łzawienie oka.
  • Niechęć do światła słonecznego.
  • Oznaki podrażnienia, m.in. nadmierne mruganie.
  • Zaczerwienienie i obrzęk powiek i trzeciej powieki.

Większość przypadków różowego oka jest spowodowana przez bakterię Moraxella bovis. Bakterie te wytwarzają toksynę, która atakuje powierzchnię oka (rogówkę) i spojówkę, powodując stan zapalny i owrzodzenie. Materiał zakaźny wydostający się z oczu zarażonego bydła może zostać przeniesiony na inne zwierzęta przez muchy lub na wysoką trawę, na której wypasane jest bydło. Światło słoneczne i kurz pogarszają problem. Mogą również występować inne organizmy, takie jak wirusy i mykoplazmy, które powodują uszkodzenia oka i umożliwiają wniknięcie bakterii Moraxella bovis. Oko stanie się wtedy mętne w środku, a rogówka może ulec owrzodzeniu w ciągu kolejnych dwóch dni. W niewielkiej liczbie nieleczonych przypadków owrzodzenie może rozwinąć się w ropień z możliwym pęknięciem rogówki i trwałą ślepotą. Po wyzdrowieniu ok. 2 proc. dotkniętych chorobą oczu ma resztkową białą bliznę na rogówce. U większości zwierząt schorzeniem dotknięte jest tylko jedno oko. Możliwe jest samowyleczenie w ciągu 3-5 tygodni po zakażeniu.

 

Wiele osobników może ulec samowyleczeniu. Opcje leczenia opierają się na antybiotykach zwalczających bakterie i lekach przeciwzapalnych. Skuteczne jest nałożenie maści z antybiotykiem do oczu na bazie Cloxicillin do worka spojówkowego (pod górną i dolną powieką). Inne preparaty do stosowania miejscowego obejmują roztwory lub proszki z antybiotykami. Jednak zapewniają tylko krótkotrwałe pokrycie zainfekowanego miejsca antybiotykami i muszą być powtarzane kilka razy dziennie, aby były skuteczne. W późnych i cięższych stadiach często udaje się wstrzyknięcie kombinacji antybiotyku o szerokim spektrum działania i leku przeciwzapalnego pod górną powiekę. Opaski na oczy zapewniają ochronę przed dalszymi podrażnieniami spowodowanymi promieniami słonecznymi, kurzem i muchami oraz redukują utratę wagi.

Zapobieganie:

  • Utrzymuj środowisko wolne od podrażnień. Podrażnienie oka pozwala bakterii Moraxella bovis zaatakować i spowodować zaczerwienienie oka.
  • Ogranicz rozprzestrzenianie się bakterii, kontrolując liczebność much za pomocą środków owadobójczych do polewania zwierząt.
  • Zapewnij szybką izolację osobników, które zachorują na różowe oko.
  • Wirusowa Biegunka Bydła (BVD)

Wirusowa biegunka bydła (BVD) jest wysoce zaraźliwą chorobą wirusową bydła wywoływaną przez wirusa wirusowej biegunki bydła (BVDV). Wirus ten może być przenoszony bezpośrednio przez zakażone zwierzęta lub pośrednio, np. przez odchody oraz ludzi i sprzęt. Istnieją dwa rodzaje zarażonych zwierząt: trwale zakażone (PI) lub przejściowo zakażone (TI). Zwierzęta PI to te, które zostały wystawione na działanie wirusa podczas ciąży, tj. nienarodzone cielęta zakażone w ciągu pierwszych 120 dni ciąży. Zwierzęta te wykazują siewstwo wirusa BVD na wysokim poziomie przez całe życie, a zatem zwierzęta PI są najważniejszym źródłem wirusa BVD. Nie ma lekarstwa dla tych zwierząt, a więc powinny jak najszybciej zostać uśpione lub ubite niezwłocznie po potwierdzeniu nosicielstwa. Większość zakażeń BVD to infekcje przejściowe (TI). Zwierzę zakażone przejściowo to takie, które zaraziło się po urodzeniu i nie wykazuje żadnych objawów klinicznych. Po ekspozycji na wirusa BVD i przekształceniu się w TI zwierzę rozwinie długotrwałą odporność na tę chorobę. Zwierzęta PI mogą wyglądać zupełnie normalnie, ale mogą też być scharłaczałe lub nie rozwijać się prawidłowo. W końcu większość zwierząt PI rozwinie wieczną i zawsze śmiertelną, wyniszczającą chorobę z biegunką zwaną chorobą błon śluzowych, zwykle między 6. a 18. miesiącem życia. Infekcje przejściowe obejmują biegunkę, zapalenie płuc cieląt, częstsze występowanie innych chorób i śmierć. Zwierzęta często nie rozwijają się bez wyraźnego powodu, a chore cielęta słabo reagują na leczenie weterynaryjne.

Najczęściej rozpoznawaną wadą wrodzoną takich cieląt jest hipoplazja móżdżku, czego oznakami są: 

  • ataksja/brak dobrowolnej koordynacji ruchów mięśni,
  • wstrząsy,
  • szeroka postawa kończyn,
  • niezborność ruchowa i potykanie się,
  • słaby odruch ssania.
  • Istnieją trzy kluczowe etapy kontrolowania BVD:

1. Usunięcie infekcji

W przypadku, gdy indywidualne badania na zwierzętach potwierdziły obecność zwierząt PI, te osobniki należy natychmiast odizolować i wyeliminować ze stada przy najbliższej możliwej okazji.

2. Zapobieganie infekcji

Posiadanie spójnego planu bioasekuracyjnego w stadzie jest kluczem do zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się wirusa BVD. Najważniejsze zasady to:

  • Przed zakupem upewnij się, że zwierzęta są wolne od wirusów.
  • Nie mieszaj ani nie trzymaj zdrowych zwierząt w tej samej przestrzeni powietrznej ze zwierzętami, których status BVD jest nieznany.
  • Poddawaj kwarantannie i badaj wszystkie zwierzęta wprowadzane do gospodarstwa.
  • Utrzymuj szczelne granice od sąsiadujących gospodarstw w przypadku wychodzenia zwierząt na sąsiadujące pastwiska (odstęp 3 m od sąsiednich gospodarstw).
  • Unikaj wspólnego wypasu z innymi gospodarstwami i/lub innymi gatunkami zwierząt.
  • Zorganizuj maty/wanny dezynfekcyjne i upewnij się, że wszyscy odwiedzający z nich korzystają.
  • Oczyść i zdezynfekuj przyczepy oraz cały sprzęt weterynaryjny.

3. Zarządzanie odpornością/szczepieniami

Staraj się kupować cielęta od hodowców bydła mlecznego, których krowy zostały zaszczepione na BVD lub których status BVD jest negatywny.

Pasożyty wewnętrzne

Infekcje pasożytnicze stanowią potencjalny problem u cieląt, które wychodzą po raz pierwszy na pastwisko. Do najważniejszych pasożytów zaliczamy trzy główne grupy robaków: robaki żołądkowe i jelitowe, robaki płucne, przywra wątrobowa i przywra żwacza.

Leczenie bydła w przypadku pasożytów wewnętrznych można przeprowadzić trzema metodami: doustnie (np. bolus lub płyn), za pomocą zastrzyku oraz przez polewanie odpowiednimi środkami. Najważniejszą rzeczą do zapamiętania przy każdej dawce jest podanie odpowiedniej ilości w stosunku do masy ciała zwierzęcia.

1. Robaki jelitowe

Robaki jelitowe są obecne na każdej fermie i we wszystkich grupach wiekowych wypasu bydła. Niekontrolowane mogą wywołać chorobę kliniczną w pierwszym sezonie wypasu młodych osobników i utratę wydajności u starszych zwierząt.

Środki kontroli obejmują:

  • Przestawienie cieląt w pierwszym sezonie wypasu na czyste pastwisko, tj. pastwisko niewypasane przez młode bydło od połowy lata/jesieni poprzedniego roku.
  • Regularne monitorowanie wydalania jaj pasożytów (pobieranie próbek kału).
  • Strategiczne leczenie odpowiednim środkiem przeciwpasożytniczym.
  • Regularne ważenie zwierząt.

2. Robaki płucne

Infekcje robakami płucnymi są mniej przewidywalne niż infekcje jelitowe. Ich główny wpływ jest spowodowany chorobami klinicznymi, takimi jak zapalenie oskrzeli. Chore cielęta mogą wykazywać objawy kliniczne, od lekkiego kaszlu po wysiłku do ciężkiego kaszlu i niewydolności oddechowej, często prowadzących do wtórnych infekcji wirusowych i bakteryjnych. Ścisłe monitorowanie pod kątem wczesnych klinicznych objawów choroby układu oddechowego, zwłaszcza kaszlu, jest najlepszym podejściem do leczenia inwazji nicieni płucnych.

Martwica kory mózgowej (CCN)

CCN lub polioencefalomalacja (polio) to niezakaźna choroba neurologiczna bydła. Istnieją dwie podstawowe postacie choroby: postać ostra (sporadycznie obserwowana u bydła hodowlanego, w przypadku której chore zwierzęta często znajdują się w śpiączce) oraz łagodna lub podostra postać sporadycznie obserwowana u zwierząt na pastwisku.

Patologicznie CCN charakteryzuje się obrzękiem mózgu i martwicą kory mózgowej, wynikającą z zakłócenia metabolizmu mózgu. Jest to związane z niedoborem tiaminy (witaminy B1) na poziomie komórkowym. Ten niedobór jest spowodowany zniszczeniem tiaminy lub niewystarczającą jej produkcją w żwaczu. U bydła CCN występuje rzadko; dotyczy głównie cieląt w wieku od 6 do 18 miesięcy.

Chore cielęta wykazują oznaki zapalenia opon mózgowych z powodu zniszczenia komórek mózgowych przez brak witaminy B1. Często można je znaleźć z dala od grupy z zataczającym się krokiem. Charakterystyczne objawy to otępienie, uciskanie głowy, ślepota, głowa odchylona do tyłu i do góry, oczopląs (mimowolne ruchy oka) i ruchy wiosłowania kończyn. Zwierzęta przestaną jeść, a nieleczone zaczną mieć drgawki i padają. Podejrzane zwierzę należy odizolować w cichym, dobrze wyścielonym kojcu, z łatwo dostępnym pokarmem i wodą oraz ściśle monitorować. Warto się też upewnić, że zwierzę przyjmuje płyn, aby zapobiec odwodnieniu. Chorym cielętom należy podawać dożylnie witaminę B1, a następnie zastrzyki domięśniowe co trzy godziny przez jeden do dwóch dni. Jeśli zwierzę zostanie znalezione późno, mogą być wymagane inne zabiegi, takie jak kroplówka.

Zapobieganie:

  • Minimalizuj nagłe zmiany w diecie.
  • Uważnie monitoruj cielęta i działaj szybko, gdy pojawią się objawy.
  • Unikaj pasz i wody o wysokiej zawartości siarki lub wprowadzaj je powoli.
  • Bądź świadomy zagrożeń związanych z rozpoczynaniem przez zwierzęta wypasu po długim okresie bez trawy.
  • Jeśli zwierzę miało tę chorobę, podaj całej grupie zastrzyk witaminy B1, aby zapobiec dalszym przypadkom.

Grzybica skóry

Grzybica wywołana jest przez grzyb, który żyje na ścianach budynków i przegrodach kojców. Rozprzestrzenianie się jest szybkie, zwłaszcza jeśli zwierzęta są w złym stanie, ale wyleczone przypadki są odporne. Ludzie, zwłaszcza dzieci, są łatwo zarażani przez kontakt z chorymi zwierzętami.

Objawy początkowo polegają na wypadaniu włosów, a po kilku tygodniach pojawia się sucha, szara skorupa. Okrągłe zmiany są często spotykane wokół oczy oraz na głowie i szyi. Spontaniczna rekonwalescencja bez leczenia następuje trzy do czterech miesięcy po zakażeniu, szczególnie gdy cielęta mogą korzystać z wybiegów. Leczenie jest najbardziej przydatne na początku epidemii, aby ograniczyć skażenie środowiska przez zakażone zwierzęta. Ponieważ zmiany nie stają się widoczne przez kilka tygodni, należy leczyć zwierzęta mające kontakt z chorymi sztukami, jak również zwierzęta dotknięte chorobą.

Preparaty przeciwgrzybicze obejmują dodatki paszowe podawane codziennie przez siedem dni oraz płyny, które można stosować do mycia lub w sprayu. Dokładne czyszczenie i dezynfekcja pomieszczeń dla cieląt ograniczają przenoszenie infekcji.