Niepowodzenia w rozrodzie bydła mlecznego wpływają negatywnie na ekonomikę produkcji i stanowią jedną z najczęstszych przyczyn brakowania samic ze stada. Jednym z kluczowych elementów pozwalających uzyskać sukces w rozrodzie w postaci cielęcia jest skuteczność wykrywania rui, co w bezpośredni sposób wpływa na długość okresu międzywycieleniowego.  

Jakie są objawy rui?

Cykl rujowy u krowy trwa ok. 21 dni, przy czym okres najwyższej aktywności płciowej stanowi sama ruja, która u bydła mlecznego trwa ok. 18 godzin. O wystąpieniu rui świadczy zespół określonych zachowań i zmian fizjologicznych obserwowanych w tym czasie u zwierząt:

  • zaczerwienione i obrzmiałe wargi sromowe,
  • wydzielanie przezroczystego, ciągliwego śluzu,
  • występowanie odruchu tolerancji,
  • zwiększona aktywność ruchowa,
  • częste porykiwanie,
  • spadek produkcji mleka,
  • mniejsze pobranie paszy.

Brak widocznych objawów pomimo zachodzących procesów fizjologicznych świadczy o wystąpieniu cichej rui.  

Cicha ruja pozorna a właściwa

Pojęcie cichej rui pozornej związane jest z błędami organizacyjnymi i problemami z właściwą interpretacją objawów rujowych. W efekcie ruja nie jest wykrywana bądź termin inseminacji jest nietrafiony, przez co nie dochodzi do zacielenia krowy pomimo istniejących ku temu warunków. W wysokoprodukcyjnych stadach dodatkowym utrudnieniem w wykrywaniu rui jest skrócenie okresu jej trwania. Krowy, które produkują 25 kg mleka, manifestują ruję przez ok. 14 h, natomiast te z wydajnością 55 kg już tylko przez niecałe 3 h. W tej sytuacji należałoby zwiększyć częstotliwość i czas prowadzonej obserwacji zwierząt. Z pewnością trudniejsza do wykrycia jest pierwsza ruja po wycieleniu ze względu na nieregularny termin jej występowania, jak również mniej specyficzne objawy. Pewnym rozwiązaniem może okazać się tu wybór jednego z systemów wspomagających wykrywanie rui. 

Cicha ruja właściwa jest szerszym problemem i trudniejszym do wyeliminowania. Zjawisko to świadczy o odbiegającym od normy stanie zdrowotnym zwierzęcia. W tym przypadku występuje owulacja, ale bez typowych zachowań rujowych bądź są one bardzo słabe. W konsekwencji hodowca pomimo starań i dużego zaangażowania nie ma możliwości wykrycia rui. Pojawia się więc konieczność podjęcia bardziej zaawansowanych kroków prowadzących do rozwiązania problemu. 

Jakie przyczyny?

Najczęściej występowanie cichych rui w stadzie jest problemem wielopłaszczyznowym i indywidualnym uzależnionym od warunków istniejących w danym gospodarstwie. Do najczęstszych przyczyn występowania cichej rui można zaliczyć:

Błędy żywieniowe

Błędy w bilansowaniu dawki pokarmowej, szczególnie w początkowej fazie laktacji, mogą wpływać niekorzystnie na gospodarkę hormonalną. Deficyt energii, nieprawidłowa struktura paszy, braki w suplementacji mineralno-witaminowej, nadmiar izoflawonów (obecnych m.in. w poekstrakcyjnej śrucie sojowej) to jedne z najczęściej występujących błędów. 

Nieodpowiednie podłoże 

Jednym z objawów występowania rui jest wzajemne obskakiwanie się krów, czego warunkiem jest stabilne podłoże w oborze. Jeśli w budynku znajdują się śliskie posadzki, wówczas częstotliwość występowania zachowań rujowych może spaść nawet o połowę. Nieprawidłowe podłoże na korytarzach i legowiskach może przyczynić się do zwiększenia liczebności przypadków kulawizny, co również wpływa ograniczająco na manifestowanie objawów rujowych. 

Stres

Wszelkiego rodzaju czynniki stresowe mogą również zaburzać prawidłowe funkcjonowanie gospodarki hormonalnej. Do czynników tych można zaliczyć m.in. nagłe zmiany w dawce pokarmowej, stres cieplny, złej jakości mikroklimat w oborze, częste przegrupowywanie zwierząt, nadmierne zagęszczenie zwierząt i związaną z tym rywalizację o dostęp do paszy czy wody, wszelkie stany chorobowe. 

Niedostateczna obserwacja

Niezarejestrowanie objawów rujowych wynika niekiedy nie tyle z faktycznego wystąpienia cichej rui, co z braków w prowadzonej obserwacji zwierząt. Zbyt rzadko, za krótko i w nieodpowiednich godzinach prowadzona obserwacja zwierząt może wpłynąć na obniżoną skuteczność wykrywania rui. 

Pomocne systemy wykrywania rui

Podstawową metodą wykrywania rui w stadzie jest obserwacja zwierząt. Jednak biorąc pod uwagę zwiększającą się liczebność zwierząt w stadzie i ograniczony czas hodowcy realizującego szereg innych zadań w gospodarstwie, sama obserwacja zwierząt może okazać się niewystarczająca. Warto zaznaczyć, że zarejestrowanie pierwszych objawów rujowych jest kluczowe do prawidłowego wyznaczenia terminu inseminacji. Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że u części zwierząt objawy rujowe występują w godzinach nocnych, co w znacznym stopniu zmniejsza skuteczność wykrywania rui. W przypadku zwiększenia częstotliwości występowania cichej rui, aby uniknąć strat finansowych z tytułu przedłużającej się laktacji, warto skorzystać z nowoczesnych systemów wspomagających wykrywanie rui. Systemy te najczęściej opierają się na pedometrach umieszczanych na kończynach, wykorzystujących zjawisko wzmożonej aktywności ruchowej zwierząt. 

Rozwiązaniem synchronizacja?

Awaryjnym rozwiązaniem omijającym naturalny przebieg cyklu rujowego, pozwalającym jednocześnie w dość krótkim czasie uzyskać ciążę, jest program synchronizacji rui. Należy jednak podkreślić, że notoryczne korzystanie z tego narzędzia nie stanowi idealnego wyjścia. Lepszym rozwiązaniem problemu byłoby zdiagnozowanie przyczyn występowania cichych rui w stadzie i jeżeli to możliwe, wyeliminowanie tych czynników. Niektórzy hodowcy decydują się jednak na rutynowe wykorzystywanie programów synchronizacji, głównie ze względów organizacyjnych. Efektem synchronizacji rui jest ostatecznie synchronizacja porodów. Zastosowanie więc takiego rozwiązania pozwala uniknąć niepowodzeń w wykrywaniu rui oraz uzyskać określoną grupę cieląt mogących utworzyć jednolitą grupę technologiczną.