Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności podzielił systemy utrzymania kur nieśnych na trzy kategorie:
  • chów w klatkach niezmodyfikowanych,
  • chów w klatkach zmodyfikowanych zgodnie z Dyrektywą 1999/74/WE (małe klatki zmodyfikowane, o powierzchni co najmniej 550 cm2 na kurę oraz duże klatki zmodyfikowane, o powierzchni co najmniej 750 cm2 na kurę),
  • chów alternatywny, bezklatkowy.
Ocena dobrostanu kur w każdym systemie chowu obejmowała przede wszystkim zaspokajanie potrzeb związanych z zachowaniem się ptaków, częstotliwością okaleczeń oraz odczuwaniem bólu.

Wiele badań nad dobrostanem dotyczy zdrowia i fizjologii ptaków. Jednak niełatwo ocenić, czy jakiś system utrzymania zapewnia dobre zdrowie ptaków i zaspokaja ich podstawowe potrzeby etologiczne i behawioralne. Dlatego wnioski zawarte w sprawozdaniu Komisji Europejskiej wskazują na pozytywne i negatywne aspekty różnych systemów utrzymania kur nieśnych.

Systemy utrzymania kur nieśnych różnią się pod względem możliwości ujawniania naturalnych zachowań kur, takich jak grzebanie, kąpiel w piasku, siadanie na grzędzie, budowanie gniazda. Brak warunków do naturalnych zachowań może być przyczyną frustracji czy okaleczenia ptaków. Pterofagia (wydziobywanie piór) jest poważnym problemem w wielu systemach, szczególnie trudnym do kontrolowania w wielkostadnym chowie kur, utrzymywanych w dużych grupach klatek zmodyfikowanych oraz w systemach bezklatkowych. Problem można ograniczyć do minimum poprzez odpowiednie utrzymanie ptaków oraz selekcję. Tam, gdzie to możliwe, wskazane jest raczej unikanie utrzymywania ptaków wykazujących takie zachowania, niż obcinanie im dziobów. Jednak w wielu krajach UE powszechnie obcina się ptakom dzioby, aby zapobiec kanibalizmowi i pterofagii.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat dramatycznie wzrosła częstotliwość złamań kości u kur w okresie nieśności. Wskaźnik złamań jest wysoki nawet w przypadku jednopoziomowych systemów bezklatkowych, gdzie należałoby się spodziewać niskiego ryzyka upadków. Nie ma dostępnych danych co do stopnia występowania powyższego zjawiska wśród kur utrzymywanych w klatkach zmodyfikowanych czy wielopoziomowych wolierach. Badania wskazują jednak, że kury utrzymywane w klatkach zmodyfikowanych i systemach bezklatkowych mają znacznie wytrzymalszy kościec niż ptaki z chowu w klatkach niezmodyfikowanych. Liczba złamań kości, połączonych z bólem, podczas przemieszczania i wyłapywania jest mniejsza w systemach bezklatkowych niż w klatkach niezmodyfikowanych, pomimo zwiększonego ryzyka występującego w systemach bezklatkowych. W klatkach zmodyfikowanych zarejestrowano mniej upadków wśród ptaków w porównaniu z klatkami niezmodyfikowanymi i systemami bezklatkowymi.

Złamania kości wśród kur utrzymywanych w systemie bezklatkowym wciąż są jednak powszechne i przekraczają dopuszczalny poziom w okresie nieśności i wyłapywania, co sugeruje, że wytrzymałość kości nie jest wystarczająca.Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby zakaźnej dotyczy wszystkich systemów chowu. Wpływ tych chorób na dobrostan ptaków zależy od rodzaju choroby. Kury utrzymywane w alternatywnych systemach mają większą przestrzeń życiową i mogą w większym stopniu przejawiać odruchy behawioralne, ale trudno jest skutecznie je chronić przed pasożytami oraz czynnikami patogennymi. U ptaków utrzymywanych na wolnym wybiegu stwierdzono większe ryzyko infekcji bakteryjnych i wirusowych w porównaniu z ptakami utrzymywanymi w systemach klatkowych, np. na skutek kontaktu z dzikimi ptakami, w tym nosicielami owadów.

Pomimo nieustannie wprowadzanych udoskonaleń w systemach klatek zmodyfikowanych wciąż duży jest odsetek jaj klasy B - przeznaczonych do przetwórstwa. Liczba jaj brudnych, wylewek i stłuczek jest zdecydowanie większa w chowie kur nieśnych w klatkach zmodyfikowanych oraz w systemach alternatywnych. Poziom bakteryjnego skażenia jaj kurzych wydaje się wyższy w klatkach zmodyfikowanych niż w klatkach niezmodyfikowanych. W systemach alternatywnych poziom ten jest nawet wyższy z powodu większego obciążenia bakteryjnego w środowisku wewnętrznym fermy.

Powinno się dążyć do zaspokajania etologicznych i behawioralnych potrzeb ptaków, w tym potrzeb fizjologicznych, grzebania czy kąpieli w piasku. Z drugiej zaś strony brak jest opracowań dotyczących takich elementów zachowań, jak czyszczenie piór, trzepotanie czy rozpościeranie skrzydeł, których występowanie u ptaków zostało ograniczone, utrudnione lub wręcz uniemożliwione (zwłaszcza w klatkach niezmodyfikowanych i mniejszych typach klatek zmodyfikowanych).

Przejawy naturalnych zachowań kur są różne w poszczególnych systemach. Potrzeby fizjologiczne zaspokajane są we wszystkich systemach, a “grzebanie” zapewnione jest w systemach bezklatkowych, w mniejszym stopniu w dużych klatkach zmodyfikowanych. Kury nie mają natomiast możliwości grzebania w klatkach niezmodyfikowanych.

Zdaniem ekspertów powinno się zapewnić wszystkim ptakom dostęp do grzędy w tym samym czasie, umożliwić znoszenie jaj w odpowiednich gniazdach czy siadanie na podwyższonej grzędzie. Zwiększona powierzchnia przypadająca na ptaka w klatkach zmodyfikowanych (do 750 cm2 na jednego ptaka) wpłynie korzystnie na swobodne zachowanie ptaków nie przynosząc szkodliwych skutków. Zwiększenie powierzchni z 450 do 750 cm2 na ptaka, jak przewidują przepisy Dyrektywy 1999/74/WE, wydaje się korzystne z punktu widzenia dobrostanu kur nieśnych, gdyż pozwala ptakom na ujawnianie wielu zachowań, bez szkodliwych skutków pterofagii, kanibalizmu czy agresji. Jednak dobrostan jest wciąż ograniczony w porównaniu z ptakami utrzymywanymi w systemie bezklatkowym, gdzie jednak jest wyższe ryzyko wydziobywania piór i kanibalizmu. Odnotowuje się niekorzystne konsekwencje zwiększonej liczby stanowisk w klatkach zmodyfikowanych, chociaż badania na ptakach o obciętych dziobach wykazały, że w klatce można umieścić co najmniej 60 ptaków.

Mimo udokumentowanych pozytywnych aspektów przemawiających za utrzymywaniem kur w klatkach zmodyfikowanych o powierzchni co najmniej 750 cm2 na kurę, konieczne są dalsze badania nad dobrostanem ptaków. Rozwiązania wymagają problemy związane z kruchością i łamliwością kości (problem istnieje, mimo że obecnie stosowane systemy spełniają standardy konstrukcyjne), wykrywaniem złamań i ich przyczynami w okresie nieśności, wpływem metod wyłapywania ptaków na złamania, kanibalistycznymi zachowaniami wśród niektórych ptaków, obniżeniem poziomu nieśności wśród kur (czego przyczyn należy szukać albo w niskiej motywacji kur do budowania gniazda, albo postrzegania gniazd przemysłowych jako nieodpowiednich). Konieczne są także badania nad selekcją i poszukiwaniem genotypu łączącego w sobie cechy istotne z punktu widzenia obrotu handlowego oraz cechy eliminujące zachowania kanibalistyczne wśród ptaków. Dalsze badania nad udoskonaleniami systemów klatek zmodyfikowanych i systemów alternatywnych, zdaniem ekspertów Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności, powinny skupiać się na zaopatrzeniu i użytkowaniu ściółki i przyrządów przemysłowych, zapotrzebowaniu ptaków na dodatkową powierzchnię, sprecyzowaniu wielkości stada i gęstości obsady (np. 60 ptaków w dużych klatkach zmodyfikowanych), oświetleniu oraz określeniu maksymalnego dopuszczalnego stężenia amoniaku i pyłu.

Dyrektywa 1999/74/WE z 19 lipca 1999 r., wdrożona w Polsce Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2 września 2003 r., ustala minimalne normy ochrony kur nieśnych i określa szczegółowe wymagania w odniesieniu do systemów utrzymania kur w klatkach zmodyfikowanych, bez klatek (systemy alternatywne) oraz w klatkach niezmodyfikowanych. Artykuł 5 powyższej Dyrektywy wprowadza zakaz użytkowania klatek niezmodyfikowanych od 1 stycznia 2012 r.

Źródło: "Farmer" 10/2005