Prace hodowlane nad królikiem białym popielniańskim rozpoczął w roku 1950 prof. Zbigniew Kamiński. Początkowo były one prowadzone w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Zootechniki w Chorzelowie, a od roku 1955 – w Zakładzie Doświadczalnym PAN w Popielnie. Od nazwy tej drugiej miejscowości na Mazurach wywodzi się nazwa rasy.

Do wyhodowania rasy użyto królików białych polskich średnich (stara polska rasa, obecnie już nieistniejąca), które jednorazowo skrzyżowano z rasą belgijskich olbrzymów szarych. W pierwszym pokoleniu uzyskano szare mieszańce, które kryto ze sobą. W drugim pokoleniu uzyskano króliki szare, ale także białe albinotyczne, które stanowiły zaczątek rasy. W następnych pokoleniach poprawiano ich cechy użytkowe: płodność, plenność, masę ciała, przyrosty dzienne, wykorzystanie paszy, okrywę włosową.

W roku 1965 ferma królików została przeniesiona z Popielna do Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu pod Warszawą. Pracę nad nią kontynuował dr Włodzimierz Karłowicz, utrwalając cechy fenotypowe i wszystkie ważniejsze cechy produkcyjne. W roku 1989 Ministerstwo Rolnictwa uznało króliki białe popielniańskie za rasę i zatwierdziło wzorzec oceny pokroju.

Dorosłe króliki białe popielniańskie ważą 4,5-5 kg, a masa ciała w poszczególnych miesiącach życia wynosi: 3 miesiące – 2,5 kg, 4 – 3,2 kg, 5 – 3,8 kg, 6 – 4 kg, 7 – 4,2 kg, 8 – 4,5 kg. Budowa ciała jest harmonijna, linia grzbietu prosta, tułów o długości 64 cm jest dobrze umięśniony, zad lekko ścięty, głowa mocno osadzona, nogi średnio długie, ogon krótki, przylegający do tułowia. U samic dopuszczalne jest małe symetrycznie uformowane podgardle. Typ rasowy: tułów średnio długi, głowa lekko wydłużona, uszy średnio owłosione, stojące, ostro zakończone, długości 12-13 cm. Włosy pokrywowe są śnieżnobiałe na całym ciele, głowie i uszach. Okrywa włosowa jest bardzo gęsta i sprężysta. Włosy pokrywowe o długości 25-30 cm kryją podszycie. Specyficznymi cechami rasowymi są śnieżnobiałe włosy podszyciowe, czerwone oczy, cieliste pazurki.

Króliki popielniańskie dojrzewają w wieku 4-5 miesięcy. Matki cechuje bardzo dobrze rozwinięty instynkt macierzyński. W miocie rodzi się średnio 7,5 królicząt, a 6,6 z nich się odchowuje. Króliki mają bardzo gęstą i sprężystą okrywę włosową, dlatego ich skóry nadają się na konfekcję futrzarską.

Można je hodować w czystości rasy lub wykorzystywać do krzyżowania międzyrasowego. Potwierdzają to badania, w których sprawdzano przydatność do tuczu brojlerów króliczych następujących ras: popielniańskiej, kalifornijskiej i nowozelandzkiej, w różnych wariantach krzyżowania. Za każdym razem zaznaczył się wyraźny efekt heterozji. Potomstwo mieszańców, zarówno pierwszego, jak i drugiego pokolenia, przewyższało rasy rodzicielskie. Wszędzie tam, gdzie był udział rasy popielniańskiej, a zwłaszcza samic tej rasy, wyniki tuczu brojlerów były najlepsze. Jest więc ona cennym elementem różnorodności genetycznej królików. Szkoda więc, że królików popielniańskich jest tak mało, że są one zagrożone wyginięciem. Ma temu zapobiec między innymi objęcie tej rasy ochroną, co wiąże się z przyznaniem dotacji z Ministerstwa Rolnictwa w wysokości 50 zł do każdej samicy stada podstawowego. Zalety produkcyjne tej rasy powinny także zachęcić rolników do jej szerszego wykorzystania w krzyżowaniu towarowym.

Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt zarejestrowało i objęło oceną dwie fermy hodowlane królików białych popielniańskich. Jedna znajduje się w Instytucie Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu, 05-552 Wólka Kosowska, ul. Postępu 2, tel. (0-22)  756-17-11. Druga ferma znajduje się w Ośrodku Readaptacji Stowarzyszenia Solidarni Plus EKO – Szkoła Życia, Wandzin, 77-300 Człuchów 1, skr. poczt. 7, tel. (0-59) 832-34-13. Na obydwu farmach utrzymuje się łącznie 90 samic.

Źródło: "Farmer" 18/2005