Długi okres braku opłacalności produkcji wieprzowiny spowodował istotne zmiany w liczbie loch utrzymywanych w krajach należących do Unii Europejskiej. Na rys. 1 przedstawiono, jak zmniejszyło się pogłowie loch w końcu 2012 roku, w porównaniu do roku 2011 oraz do roku 2004.

Spośród krajów UE, w których pogłowie loch wynosi ponad 400 tys. w porównaniu do 2011 roku, liczba loch zmniejszyła się najbardziej we Włoszech (-12,3 proc.), a także w Polsce (-10,0 proc.). Niewielki wzrost pogłowia loch odnotowano w Belgii (+1,7 proc.) oraz Wielkiej Brytanii (+2,1 proc.). Zmiany w liczbie loch w poszczególnych krajach są jeszcze bardziej widoczne w dłuższym czasie. Od 2004 roku, w którym Polska przystąpiła do UE, praktycznie we wszystkich krajach pogłowie loch uległo zmniejszeniu. Spośród omawianych wcześniej krajów, w porównaniu do roku 2004 największa redukcja liczby loch nastąpiła w Polsce (-38,6 proc.), natomiast najniższą odnotowano w Holandii (-3,9 proc.). W Czechach i Słowenii w okresie 2004-2012 stan loch zmniejszył się aż o około 57 proc. Przedstawione dane są odzwierciedleniem nie tylko wahań w opłacalności produkcji tuczników czy swobodnego handlu wieprzowiną pomiędzy krajami UE, ale także wynikają z rzeczywistej poprawy plenności loch. Dla wyjściowej plenności 20 prosiąt od lochy, każde zwiększenie plenności loch o 1 prosię pozwala ograniczyć stado loch o około 4 proc., bez wpływu na ogólną ilość odchowanych prosiąt.

Odbudowa pogłowia loch

Utrzymująca się od kilku lat dobra koniunktura dla produkcji zbóż spowodowała stopniową rezygnację części producentów z produkcji żywca wieprzowego. Jednak obecnie w sytuacji znacznego obniżenia się cen skupu zbóż paszowych należy się liczyć ze wzrostem zainteresowania produkcją tuczników, a tym samym także produkcją prosiąt. Warto więc przypomnieć, jakimi parametrami powinny się odznaczać loszki wprowadzane do stada.

Stan zdrowotny zawsze najważniejszy

Wprowadzanie nowych loszek do stada może być powodem wystąpienia problemów wtedy, gdy nieprzestrzegane są podstawowe zasady postępowania.

Istotnym elementem jest zakup i wprowadzanie do stada podstawowego tylko w pełni zdrowych zwierząt.

Po zakupie zwierzęta powinny przejść kwarantannę w celu koniecznej obserwacji stanu zdrowotnego, a także wykonania niezbędnych badań serologicznych. Ich celem będzie potwierdzenie, że zakupione zwierzęta są faktycznie w pełni wolne od chorób, które określono w dokumencie zakupu, jakim jest świadectwo weterynaryjne.

W okresie kwarantanny trwającej najczęściej 3 tygodnie powinno się rozpocząć obserwacje, kiedy u poszczególnych zwierząt wystąpi pierwsza ruja.

Po zakończeniu okresu kwarantanny loszki powinny przejść proces aklimatyzacji w nowym stadzie. W tym okresie należy odrobaczyć loszki oraz wykonać szczepienia ochronne realizowane według wcześniej ustalonego programu profilaktycznego. Właściwie dobrany program zabiegów profilaktycznych i szczepień ochronnych zabezpiecza przed stratami, jakie powodowane są przez określone jednostki chorobowe. W ostatnich latach istotnym problemem w produkcji trzody chlewnej są schorzenia wpływające immunosupresyjnie na układ odpornościowy świń. Do schorzeń tych należy zaliczyć:

  • zespół rozrodczo-oddechowy świń wywoływany przez wirusa PRRSV,
  • cirkowirozę wywoływaną przez wirus PCV2,
  • grypę świń wywoływaną przez wirusa grypy świń SIV.

Dlatego niezbędne jest posiadanie wiedzy na temat statusu PRRSV loch znajdujących się we własnym stadzie.

Jeżeli ten status jest negatywny, czyli stado świń jest wolne od wirusa jednostki chorobowej określonej jako syndrom rozrodczo-oddechowy, to zakupione loszki powinny również pochodzić ze stada wolnego. W przypadku, gdy stado jest dodatnie i klinicznie nie są obserwowane żadne niekorzystne symptomy, zakupione loszki mogą pochodzić ze stada wolnego lub stada dodatniego. Wtedy, aby ograniczyć możliwość krążenia wirusa w stadzie, wskazane jest szczepienie szczepionką martwą zakupionych loszek przeciwko PRRSV.

Żywienie a tempo wzrostu

Jednym z elementów właściwego przygotowania loszek do pełnienia funkcji rozrodczych jest ich prawidłowe żywienie w okresie odchowu.

Producenci często zgłaszają problemy uzyskiwania słabych wyników przez wprowadzane do remontu loszki.

Przy żywieniu do woli zwierzęta wprawdzie uzyskują bardzo wysokie tempo wzrostu, lecz później stwarzają szereg problemów w użytkowaniu rozpłodowym. Żywienie do woli w okresie odchowu loszek powoduje, że dzienne pobranie paszy znacznie przekracza zapotrzebowanie określone w normach żywienia. W wyniku prowadzonej od lat selekcji w kierunku wysokiego tempa wzrostu i odkładania dużej ilości mięsa w tuszy, współczesne zwierzęta uzyskują masę ciała 110-120 kg już w wieku 150- 160 dni. Intensywny wzrost uzyskany jest dzięki stosowaniu w żywieniu mieszanek o wysokiej koncentracji energii, białka i lizyny. Zbyt intensywny wzrost loszek w okresie odchowu nie jest jednak pożądany, gdyż powoduje duże problemy w późniejszym ich użytkowaniu rozpłodowym.

Na podstawie badań stwierdzono, że u loch, które w okresie odchowu posiadały zbyt wysokie tempo wzrostu, znacznie częściej występują problemy z kończynami. Kolejnym argumentem przemawiającym za umiarkowanym tempem wzrostu loszek są wyniki badań, w których wykazano, że zwierzęta posiadające wysokie przyrosty w okresie odchowu odznaczają się istotnie mniejszym pobraniem paszy w okresie laktacji. Stwierdzono także, że niskie otłuszczenie loszek stwarza większe prawdopodobieństwo przedwczesnego brakowania loch ze stada. W tabeli 1 przedstawiono, jak przy masie ciała 100 kg mierzona ultradźwiekami grubość słoniny wpływa na długość użytkowania loch. Najwięcej loch, od których uzyskano 4 mioty, występowało w grupie zwierząt charakteryzujących się grubością słoniny 16-20 mm.

Najszybciej brakowane ze stada były lochy, które jako loszki odznaczały się najcieńszą słoniną przy masie ciała około 100 kg.

Wzrost loszek powinien być kontrolowany tak, aby w przedziale masy ciała 30-60 kg dzienne przyrosty wynosiły około 650 g, natomiast od 60 kg aż do pokrycia wielkość dziennych przyrostów powinna wynosić około 700 g. Harmonijny rozwój kośćca, mięśni oraz organów wewnętrznych zwiększa szanse na uzyskanie dobrej produkcyjności samic oraz odpowiednio długiego okresu ich użytkowania.

W tabeli 2 przedstawiono dzienne zapotrzebowanie na energię metaboliczną i lizynę dla poszczególnych faz odchowu loszek. Jednocześnie podana została orientacyjna ilość mieszanki pełnoporcjowej, jaka powinna być podawana w każdym z okresów odchowu.

Wiek krycia

Optymalny wiek krycia loszek wynosi 220-230 dni. Zwierzęta w tym czasie powinny charakteryzować się średnią masą ciała 130-140 kg, a poziom ich otłuszczenia mierzony w punkcie P2 powinien wynosić 16-20 mm. Zgromadzenie odpowiedniej ilości tłuszczu w przyroście masy ciała wpływa nie tylko na wystąpienie rui i skuteczność krycia, ale również ma wpływ na ilość prosiąt żywo urodzonych w miocie (rys. 2). Dopiero jeśli przy pokryciu grubość słoniny przekracza 15 mm, to wielkość miotów loch pierwiastek wynosi średnio powyżej 10 prosiąt.

Według danych za rok 2011, pochodzące z chlewni zarodowych loszki rasy wbp i pbz uzyskały średnie dzienne przyrosty około 640 g w okresie od urodzenia do dnia oceny. Średnia masa loszek rasy wbp i pbz w dniu oceny (173- 175 dzień życia) wynosiła odpowiednio 107 kg i 110 kg. Do optymalnej masy przy pokryciu wynoszącej około 135 kg brakuje około 25 kg, a do optymalnego wieku w dniu krycia wynoszącego około 225 dni brakuje około 50 dni. Zestawienie tych dwóch wartości sugeruje, że po wykonanej ocenie przyżyciowej, zalecane jest żywienie loszek na poziomie przyrostów dziennych około 500 g.

Dopiero na 10-14 dni przed pokryciem, zalecane jest zastosowanie u loszek bardziej obfitego żywienia, tzw. flushingu, dzięki któremu dostarczona zostanie dodatkowa ilość energii, białka, składników mineralnych oraz witamin, co wpłynie korzystnie na poziom owulacji.

W okresie poprzedzającym krycie warto zwrócić uwagę na zwiększenie w dziennej dawce zawartości łatwo przyswajalnej skrobi i glukozy, gdyż składniki te wpływają na wzrost poziomu insuliny oraz stymulują funkcjonowanie układu rozrodczego samic.

Problemy w rozrodzie będą sprawiać zwierzęta charakteryzujące się znacznie wyższymi przyrostami dziennymi aniżeli omawiane wyżej średnie wartości. W 2011 roku w przypadku loszek rasy wbp w dwóch rejonach w kraju średnie przyrosty dzienne w okresie od urodzenia do dnia oceny wynosiły 683 g i 691 g. Wiadome jest, że w pierwszych 10 tygodniach życia zwierzęta charakteryzują się znacznie mniej intensywnym wzrostem (około 430 g dziennie), aniżeli po osiągnięciu masy ciała 30 kg. Przy takich jak wyżej średnich przyrostach dziennych w późniejszym okresie odchowu znaczna ilość loszek z pewnością uzyskuje przyrosty na poziomie powyżej 800 g. Dlatego u takich samic, które odznaczają się bardzo dobrymi parametrami tucznymi i rzeźnymi, znacznie częściej występują problemy braku rui, słabej owulacji, mało licznych miotów oraz niskiej mleczności.

Wymagania produkcyjne dla dzisiejszych loch są bardzo wysokie, gdyż oczekuje się, że powinny być użytkowane w stadzie przez średnio 5 miotów, a przeciętna liczba prosiąt odchowanych w roku osiągnie ponad 27 prosiąt. Jedynie loszki o wysokiej wartości genetycznej, dobrze odchowane i przygotowane do rozrodu mogą sprostać obecnym oczekiwaniom.