Oprócz popularnych bron wirnikowych, zwanych inaczej obrotowymi lub aktywnymi, są również brony rotacyjne (pozioma oś obrotu) i kultywatory wirnikowe. Jest ich jednak znacznie mniej. Brony wirnikowe to maszyny, których elementy robocze – zęby, ostrza, noże – obracają się w pionie (pionowa oś obrotu). Brony aktywne napędzane są WOM ciągnika.

Więcej i mniej

Najważniejsze wady i zalety bron wirnikowych można przedstawić w prosty sposób: więcej mocy i mniej przejazdów. Z racji przeznaczenia do pracy w trudniejszych warunkach niż w wypadku maszyn biernych, brony aktywne wymagają znacznie więcej mocy. Dla niektórych może to okazać się dość dużym utrudnieniem. Pełne wykorzystanie możliwości maszyn aktywnych wiąże się jednak z oszczędnością paliwa i czasu, ponieważ można wszystkie czynności wykonać przy mniejszej liczbie przejazdów. Jak to możliwe?

Za wirnikami brony znajduje się zwykle belka wyrównująca, która przygotowuje glebę do ugniecenia przez montowany tuż za nią wał pełny typu Packer. Ma on na celu ugniatanie gleby i jej kruszenie. W ten sposób przygotowywana jest do wysiewu nasion.

Większość bron aktywnych umożliwia zamontowanie na niej siewnika, a zatem przygotowanie gleby i wykonanie siewu można ograniczyć do wykonania jednego przejazdu. Proponowane przez wielu producentów konstrukcje mają różne prędkości robocze. Jeśli gleba jest ciężka, bardzo trudna w uprawie stosuje się bronę aktywną z większą prędkością obrotową wirników.

Mimo iż brony aktywne nie należą do grupy najbardziej popularnych maszyn rolniczych, rynek tych urządzeń jest całkiem duży. Istnieje kilka firm polskich i sporo zagranicznych produkujących takie maszyny. Poszczególne modele różnią się między sobą. Dla rolników najważniejsza jest szerokość robocza brony związana zarazem z zapotrzebowaniem mocy. Najmniejsze urządzenia dostępne na rynku mają szerokość roboczą blisko 1 m, największe natomiast sięgają aż 8 m! Krótsze brony wirnikowe o szerokości roboczej do 2,5 m i nieco większe do 4 m są najczęściej maszynami sztywnymi, nieskładnymi. Urządzenia mające jeszcze większą szerokość roboczą są składane hydraulicznie.

Krótkie i lekkie

Maszyny o szerokości roboczej do 2,5 m produkuje kilka firm, m.in.: Pöttinger, Kuhn, Lemken, Howard (Kongskilde), Amazone, Akpil, Kverneland.

Najmniejsze urządzenia mają znaczek  Howard. Howard HK 10 to seria bron wirnikowych obejmująca sześć modeli o szerokośći roboczej od 1 do 2,25 m. Najmniejszy model wyposażony jest w cztery wirniki (czyli osiem ostrzy) i ma masę mniej więcej 300 kg (270 kg bez wału rurowego). Aby zestaw poprawnie pracował w polu, wymaga mocy od 20 do 80 KM. Wszystkie maszyny z tej serii mają niewielką masę i mogą współpracować ze słabszymi ciągnikami (dla przykładu najdłuższy 2,25-metrowy model wymaga mocy od 35 do 80 KM). Pozwala na to lekka konstrukcja brony i wyposażenie (za wirnikami pracuje lekki rurowy wał). Największym przedstawicielem serii HK 10 jest wspomniany model o szerokości roboczej 2,25 m wyposażony w 9 wirników (18 ostrzy). Maszyna wraz z wałem ma masę niewiele ponad 0,5 tony (520 kg). Przy prędkości nominalnej 540 obr./min. wirniki obracają się 280 razy w ciągu minuty. Jest to maszyna przeznaczona przede wszystkim dla ogrodników i sadowników.

W ofercie Kuhna jest 5 modeli wirnikowych bron HRB 102 o szerokości roboczej do 2,5 m. Najmniejsza maszyna HRB 122 ma 1,2 m. Wyposażono ją w lekki rurowy wał (Crumbler, który ma średnicę 390 mm) przydatny zwłaszcza na glebach suchych. Jeśli zachodzi prawdopodobieństwo zapchania wału można zdemontować niektóre pręty. W bronie Kuhna wirniki obracają się z nieco mniejszą prędkością. Przy prędkości obrotowej WOM 540 obr./min. wirniki obracają się 253 razy w ciągu minuty. Wanna brony ma ściany o grubości 8 mm, a  zbudowano ją z drobnoziarnistej stali o wysokiej elastyczności. Poza tym wypełniona jest półpłynnym smarem, którego nie trzeba wymieniać. Minimalne zapotrzebowanie mocy na WOM wynosi 25 KM. Równie ważną informacją, którą firma Kuhn często podaje, jest maksymalna dopuszczalna moc ciągnika mogącego współpracować z broną HRB 122. W tym wypadku wynosi ona 80 KM. Maszyna jest lekka – wraz z wałem jej masa wynosi 440 kg.

Do modelu HRB 252, o szerokości roboczej 2,5 m, wybór wałów doprawiających jest znacznie większy niż w węższych modelach. Oprócz Crumblera dostępny jest Maxicrumbler o średnicy 520 mm (wał rurowy), Packer o średnicy 485 mm (wał pełny typu Packer, który z powodzeniem radzi sobie na glebach cięższych, wilgotnych i gliniastych) i Maxipacker o średnicy 535 mm (solidny wał typu Packer wyposażony w skrobaki). Przy stosowaniu większych wałów wzrasta masa urządzenia i jego zapotrzebowanie na moc. W wypadku brony HRB 252 masa wynosi 835 kg z wałem Crumbler (975 kg z wałem Packer), a zapotrzebowanie na moc od 50 do 140 KM.

Mała seria

Jeśli ktoś planuje zakup wąskiej brony aktywnej, to warto przyjrzeć się maszynom firmy Maschio. Najmniejsza brona o nazwie Delfino DLV – 1300 ma szerokość roboczą 1,3 m. Delfino to nazwa niewielkiej serii bron wirnikowych skupiających łącznie 4 modele: DLV – 1300, DL – 1500, DL – 1800 i DL – 2000. Wersja DLV oznacza maszyny przystosowane do pracy winnicach (w tej wersji występują również modele o szerokości 1,5 i 1,8 m). Szerokość roboczą łatwo odczytać z oznaczeń maszyn (odpowiednio 1,3, 1,5, 1,8, 2 m). Zapotrzebowanie na moc i liczba wirników jest inna w każdym modelu. Zmiana mocy dotyczy tylko dolnej jej granicy, natomiast górna zawsze wynosi 80 KM. W modelu DLV – 1300 zastosowano 10 noży. Kolejne mają odpowiednio o dwa noże więcej od poprzednika. Wirniki brony przy prędkości WOM 540 obr./min. kręcą się z prędkością 290 obr./min. Podobnie jak wspomniane wyżej maszyny, także brony Delfino należą do tych lekkich. Masa wynosi od niecałych 400 kg w modelu najmniejszym do prawie 550 kg w największym.

Do tych niewielkich bron wirnikowych Maschio można dołączyć jeden z czterech rodzajów wałów: rurowy, zębaty, typu Packer i spiralny.

Źródło: "Farmer'" 03/2008