W dzisiejszych czasach znacznie rzadziej niż kiedyś wykonuje się przejazdy robocze po polu ciągnikiem wyposażonym w sam wał. Nadeszła era agregatowania maszyn i w większości przypadków producenci maszyn lub rolnicy we własnym zakresie łączą maszyny w agregaty. Wały stały się również bardzo ważnym elementem podczas orki – wał doprawiający to znakomite uzupełnienie pracy pługa. Jest to bez wątpienia krok w przód. Stosowanie agregatów to mniejsze zużycie paliwa, oszczędność czasu, ochrona gleby (lepszy jeden przejazd niż trzy). Nowoczesne agregaty składają się z wielu elementów (przede wszystkim jest to uzależnione od przeznaczenia maszyny i od roli, jaką ma spełniać na polu), z których znajdujący się zwykle na końcu lub pod koniec maszyny wał jest najmniej doceniany. Nie można jednak bagatelizować jego znaczenia.

Trudny podział

Wielka rodzina wałów – bo tak można określić tę obszerną grupę maszyn – stale się powiększa. Można jednak dokonać głównego podziału urządzeń ze względu na budowę i przeznaczenie. Postaraliśmy się o to, klasyfikując większość wałów do pięciu grup. Pierwszą stanowią wały gładkie, drugą – strunowe (prętowe), trzecią – pierścieniowe, czwartą – oponowe, a piątą – pełne. Uwzględniając ich przeznaczenie, w pierwszej grupie powstają dwie podgrupy. Są to wały łąkowe i polowe. Wały gładkie odpowiedzialne są za ugniatanie i wyrównanie spulchnionej powierzchni gleby, w zależności od terminu wykonania takiego zabiegu wpływają również na lepsze podsiąkanie wody z głębszych warstw gleby i parowanie. Zabiegi wałowania wałami gładkimi stosuje się przed (ugniatanie, wyrównanie) lub po (podsiąkanie) płytkim siewie drobnych nasion. Dla nasion ważne jest, że dzięki zwiększeniu zagęszczenia gleby jej cząsteczki bardziej przylegają do nasion, umożliwiając im szybsze i równiejsze kiełkowanie. Wał gładki nie rozkruszy brył glebowych, a jedynie wciśnie je w ziemię. Wały gładkie najczęściej stosowane są niezagregatowane. Wały strunowe, zwane inaczej prętowymi, różnią się znacznie od gładkich. Przede wszystkim inna jest ich konstrukcja. Wał strunowy stanowią metalowe okręgi, na których pod kątem prostopadłym lub skośnie do kierunku jazdy zamontowane są różnego rodzaju pręty. Może być wał rurowy, skośny (struny pod kątem mniejszym niż 90 stopni), strunowy uzębiony, prętowy okrągły, prętowy wielokątny. Głównym zadaniem wałów strunowych jest zagęszczenie wierzchniej warstwy gleby bez jej ugniatania. Wyrównują powierzchnię, kruszą ją, spulchniają i mieszają. Wały strunowe stosowane są często z kultywatorami i siewnikami. Najlepiej działają na glebach lekkich i średnich (nie zapychają się). Aby uzyskać lepszy efekt, wały strunowe często łączy się po dwa.

Duży kaliber

Pierścieniowe wały służą do znacznie bardziej intensywnego doprawiania gleby. Bez problemu radzą sobie z rozkruszaniem zbrylonej gleby. Mogą pracować na glebach średnich i ciężkich (gliny, iły). Dzięki temu, że wały pierścieniowe są ciężkie, głębiej ugniatają rolę i jest mniejsze prawdopodobieństwo zaskorupienia. Jednak ich masa sprawia, że nie stosuje się ich raczej w agregatach zawieszanych. Dobrze sprawdzają się jako narzędzie do niszczenia już powstałej skorupy. Jest kilka różnych rodzajów wałów pierścieniowych, różniących się nieco budową i rolą, jaką spełniają: Cambridge, Crosskill, Campbell. Wał Campbella jest złożony z dość wąskich gładkich pierścieni. Są to najczęściej duże pierścienie, ale nie przekraczają średnicy 900–1000 mm (wielkość zależy od rodzaju gleby, na jaką jest przeznaczony). Campbell działa wgłębnie, przyspieszając osiadanie gleby po orce lub po przyoraniu zielonej masy. Jest wałem często stosowanym do współpracy z pługiem.

Pierścienie w wale typu Crosskill wyglądają zupełnie inaczej niż te stosowane w Campbellu. Na obwodzie takiego pierścienia umieszczone są boczne wypustki. Jednak kształt takich pierścieni może być różny. Średnica pierścienia nie przekracza 600 mm. Jest to wał ciężki, który świetnie spisuje się w rozkruszaniu brył i równaniu pola. Dobrym przykładem wału, który często jest wykorzystywany samodzielnie, jest wał typu Cambridge. Jest to ciężki wał składający się z gładkich pierścieni z wybrzuszeniem pośrodku (gładki grzebień) i tarcz tnących. Tarcze zapobiegające zalepianiu się wału mają większą średnicę niż pierścienie, które przedzielają.

Wały spiralne nie są typowymi wałami pierścieniowymi, a raczej nieznacznie je przypominają. Ze względu na swoją charakterystyczną konstrukcję wały takie trudno zakwalifikować do jednej z powyższych grup. Walec spiralny przypomina dwie złączone centralnie spirale i jest w środku pusty.

Opony

Zupełnie inną grupą wałów są wały oponowe. Są to specyficzne wały, w których elementem roboczym są koła z oponami z bieżnikiem gładkim lub jodełkowym. Gdy taki wał montowany jest samodzielnie z przodu bądź z tyłu ciągnika, to jego zadaniem jest ugniatanie wierzchniej warstwy gleby (cecha wykorzystywana przed siewem nasion). Natomiast gdy montowany jest w zestawie z innymi maszynami (np. siewnikiem), spełnia rolę podwozia. Gdy zamontowany wał ma bieżnik gładki, wpływa tylko na powierzchniową warstwę gleby, jeśli ma bieżnik jodełkowy, to oddziałuje również głębiej.

Do bron wirnikowych czy kultywatorów często dołączane są wały pełne typu Packer, rzadziej wały zębate. Wał typu Packer może występować w różnych wersjach w zależności od kształtu zębów. Budowa wału Packera przypomina nieco wał gładki, z tą istotną różnicą, że wyposażony jest dodatkowo w zęby o różnym kształcie, wielkości i różnym kącie nachylenia. Zwykły zębaty wał typu Packer wykorzystywany jest do pracy na wszystkich rodzajach gleb najczęściej w celu przygotowania podłoża pod siew. Wał pełny zębaty różni się od Packera kształtem zębów. W wypadku wałów zębatych zęby są wąskie, długie, zakrzywione lub ustawione pod kątem ostrym względem osi wału. Wały tego typu są najczęściej stosowane na glebach średnich i ciężkich. Specyficzna budowa zabezpiecza przed oklejaniem się na nim gleby (oczywiście ten, jak i inne wały wyposażone są w oczyszczacze). Do wałów pełnych można też zaliczyć wały gumowe.

Źródło: "Farmer'" 01/2008